POESIA DE NICARAGUA - ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑΣ ,Tomas Borge
ΤΟΜΑΣ ΜΠΟΡΧΕ
TOMÁS BORGE
[ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΠΟΙΗΣΗ]
POESIA CLANDESTINA
Μετάφραση :Στέλιος Καραγιάννης
Traducción :Stelios Karayanis
.jpg)
[Ο Τομάς Μπόρχε Mαρτίνεθ , ο Kομαντάτε της Επανάστασης των Σαντινίστας και ιδρυτής του Μετώπου των Σαντινίστας για την Eθνική Aπελευθέρωση(F.S.L.N) ήταν επαναστάτης, συγγραφέας, πολιτικός και Νικαραγουανός διπλωμάτης. Πρώτα απ’ όλα όμως ήταν ποιητής που χρησιμοποιούσε τα υφολογικά μέσα στους λόγους του, κυρίως τις μεταφορές, με αποτέλεσμα ο λόγος του να μετατρέπεται σε ποίηση μέσω μιας απλής γλώσσας.]
‘Besame como nadie
ha besado
esa tu boca de monja
que viola el sexto mandamiento’
Tomás Borge
1.Poemas de la carcel / Ποιήματα της φυλακής
1.Verano/Καλοκαίρι
2.Visita en la carcel/Επίσκεψη στη φυλακή
3.Lámpara/Λάμπα
4.Nacimiento/Γέννηση
5.Cuando no estás/Όταν δεν είσαι εδώ
6.La salida del sol/ Η ανατολή του ήλιου
7.Cumpleaños/Γενέθλια
8.Andrés Castro/Αντρές Κάστρο
9.Nicaragua/Νικαράγουα
10.A Proposito del discurso de un diputado Somocista/Απ’ αφορμή το λόγο ενός βουλευτή του Σομόζα
11.La Heredera/Η Κληρονόμος
12.Retrato/Πορτραίτο
13.Qué harás/Τι θα κάνεις;
14.Casi todo/Σχεδόν όλα
15.Orgasmo/Οργασμός
16.Carta a Ana Josefina/Γράμμα στην Άννα Χοσεφίνα
2.Poesía Cladestina/Παράνομη Ποίηση
1.La poesía SOS Vos/Η ποίηση SOS Εσύ
2.Mi perro Tango(Elegia)/ Ο σκύλος μου ο Τάγκο (Ελεγεία)
3Epigramas./Επιγράμματα
4.El Futuro/ Το Μέλλον
5.Se Puede Confiar en los Traidores/ Μπορούμε να εμπιστευτούμε τους προδότες
6.Traidor / Προδότης
7.El socialismo real / Ο υπαρκτός σοσιαλισμός
8.Al revolucionario/ Στον επαναστάτη
9.Advenimiento del futuro/ Ο ερχομός του μέλλοντος
10. Todo o nada / Όλα η τίποτα
11.Verano del marine/ Το καλοκαίρι του πεζοναύτη
12. Todo tiene su tiempo / Όλα έχουν το χρόνο τους
13.Te veo dentro de mí/ Σε βλέπω μέσα μου
14.Y dejala caer en tentación/ Κι άσε τη να πέσει στον πειρασμό
15.Para hacer el amor / Για να κάνει κανείς έρωτα
16.Nos jodimos/ Γαμιόμαστε
17.Desde la tierra del agua/ Από τη γη του νερού
18.Testamento / Διαθήκη
19.Como un candelabro/ Όπως ένα κηροπήγιο
20. Pergamino /Περγαμηνή
21.Hacer el amor con mujer ajena/ Όταν κάνεις έρωτα με μια ξένη γυναίκα
22.La niña,la luna y yo/ Το κοριτσάκι,η σελήνη κι εγώ
23. Nos amamos / Αγαπιόμαστε
24.En un parque de la Habana/ Σε ένα πάρκο της Αβάνας
25.No nos ententemos/ Δεν καταλαβαινόμαστε
26. Una mujer / Μια γυναίκα
27.Julio Cortasar / Χούλιο Κορτάσαρ
28.Regreso / Επιστροφή
29.Óscar Turcios/ Όσκαρ Τούρθιος
30. Santino/ Σαντίνο
31.Manuelita Sáenz/ Μανουελίτα Σάενζ
32.Sueño con Carlos Fonseca / Ρεμβασμός με τον Κάρλος Φονσέκα
33.En el día de la madre/ Στη μέρα της μητέρας
34.José Martí / Χοσέ Μαρτί
35.Doña Anita y Don Tomás/ Η Δόνια Ανίτα και ο Δον Τομάς
36.Bolivar / Μπολιβάρ
37.Salvbador Allente/ Σαλβαδόρ Αλιέντε
38.En Lima / Στη Λίμα
39.Mandame Bovary,Manuela, Marcela y las otras/ Η Μαντάμ Μποβαρύ, η Μανουέλα, η Μαρσέλα και οι άλλες
40.Fidel/ Φιντέλ
41. ¡Ay, este Fidel!/ Αχ, αυτός ο Φιντέλ!
42 Antorcha./ Δάδα
43.Expendiente/ Φάκελος
44.Paisaje después de la batalla/ Τοπίο μετά τη μάχη
45.Declaraciones/ Δηλώσεις
46 Aunque no estés./ Αν και δεν είσαι εδώ
47.Tos Solitaria/ Εσύ μοναχική
48.Tus ojos /Τα μάτια σου
49.Te añoran las azucenas/ Σε νοσταλγούν οι λευκοί κρίνοι
1.VERANO
La lluvia es un río
en posición de firme
ante la ventana
de esta celda
Puño que golpea
el inútil
esfuerzo del sol
Una pobre hormiga
que orina
sobre el incendio
de las astromelias
No hay invierno
amor
más allá
de estas rejas
Aunque en las charcas
naden
temblorosas
las estrellas
aunque la fatiga
se ensucie de tinieblas
aunque las lágrimas
repitan
la vieja contraseña
Es inútil
amor
no hay invierno
Cárcel de Tipitapa, 1978
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ
Η βροχή είναι ένα ποτάμι
ασταμάτητο
έξω απ’ το παράθυρο
αυτού του κελιού
Γροθιά που γρονθοκοπεί
την ανώφελη
προσπάθεια του ήλιου
Ένα φτωχό μυρμήγκι
που ουρεί
πάνω στην πυρκαγιά
των κρίνων
Δεν υπάρχει χειμώνας
έρωτά μου
πέρα απ’ αυτά
τα κάγκελα
Παρόλο που μες στις λιμνούλες
κολυμπούν
τρεμάμενα
τ’ αστέρια
παρόλο που η κούραση
κηλιδώνεται απ’ τα σκοτάδια
παρόλο που τα δάχτυλα
επαναλαμβάνουν
το παλιό παρασύνθημα
Είναι ανώφελο
ερωτά μου
δεν υπάρχει χειμώνας
Φυλακή της Τιπιτάρα, 1978
Como la sangre
como el perfil
de un gato
Como la riña
solidaria
del sol
Como la clorofila
en los cascos
de los caballos frescos
Quiero el paso
de tus sandalias de espuma
de tus sandalias de bronce
Tu boca lenta
la descarada luna
de tus rodillas de arena
Tu cintura ese dígito
esa amenaza
de trapecio y de legumbre
Dame el agua
en la espada
para acariciar
Dame la risa
las manos
las palabras
Dame
la limpia
la dulce piedra
Cárcel de Tipitapa, mayo de 1978
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ
Όπως το αίμα
όπως το προφίλ
ενός γάτου
Όπως η riña
η αλληλέγγυα
του ήλιου
Όπως η χλωροφύλλη
στις χαίτες
των νεόκοπων αλόγων
Αγαπώ το πέρασμα
των σανταλιών σου από αφρολέξ
των σανταλιών σου από μπρούντζο
Το αργό στόμα σου
η ξεδιάντροπη σελήνη
των γονάτων σου από άμμο
Τη ζώνη σου
αυτό το δυαδικό ψηφίο
αυτή την απειλή
του τραπέζιου και του όσπριου
Δώσε μου το νερό
στο σπαθί
για να σε χαϊδέψω
Δώσε μου το γέλιο
Τα χέρια
τις λέξεις
Δώσε μου
την καθαρή
τη γαλάζια πέτρα
Φυλακή της Τιπιτάρα, Μάης του 1978
3.LÁMPARA
Sos un lingote
de lluvia
que salta
de piedra en flor
El resplandor
de los tomates
Una cuerda tendida
desde el alquitrán
Ese paraíso
donde apagaron
los altavoces
Dos
tres
cuatro
sin-
cuenta
lámparas
El permiso otorgado por el sol
para interrogar a mi sombra
Cárcel de Tipitapa, 1977
ΛΑΜΠΑ
Είμαι μια χρυσή ράβδος
από βροχή
που αναπηδά
από την ανθισμένη πέτρα
Η λάμψη
απ’ τις τομάτες
Μια χορδή τεντωμένη
Από το alquitrán
Αυτός ο παράδεισος
όπου σίγησαν
τα μεγάφωνα
Δυο
τρεις
τέσσερις
δίχως-
λογαριασμό
λάμπες
Η άδεια παραχωρείται από τον ήλιο
για να ανακρίνει τη σκιά μου
Φυλακή της Τιπιτάρα, 1977
4.NACIMIENTO
Los meses
como los días
amanecen
Nuestra vida
se resume
a esa hora
Cualquier día
amor
es un aniversario
Octubre brota como un sol
del horizonte
Diciembre aparece
por el Norte
de mi celda
Hoy hace veinticuatro días
un lunes
a las catorce horas
el cielo se llenó
de luces
Le nacieron sonrisas
reproches y caricias
Esta vida es la hora de los partos
Cárcel de Tipitapa, diciembre de 1977
ΓΕΝΝΗΣΗ
Οι μήνες
όπως οι μέρες
χαράζουν
Η δική μας ζωή
συνοψίζεται
σ’ αυτή την ώρα
Οποιαδήποτε μέρα
έρωτα
είναι μια επέτειος
Ο Οκτώβρης προβάλλει σαν ένα ήλιος
στον ορίζοντα
Ο Δεκέμβρης εμφανίζεται
από τα βόρεια
του κελιού μου
Σήμερα έχουμε εικοσιτέσσερις του μήνα
είναι μια Δευτέρα
στις δύο η ώρα
και ο ουρανός γέμισε
από φώτα
Του γεννήθηκαν χαμόγελα
μομφές και χάδια
Αυτή η ζωή είναι η ώρα των τοκετών
Φυλακή της Τιπιτάρα, Δεκέμβρης του 1977
5.CUANDO NO ESTÁS
Aquí no hay arena
cielo no hay
ni mariposas
Sólo colillas apagadas
y un desfile de agujeros
El día aquí
es carne carbonizada
un crepúsculo
al borde del sarcasmo
Todos los colores
y perfumes
se fueron en tu piel
Cárcel de Tipitapa, noviembre de 1977
ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ ΔΩ
Εδώ δεν υπάρχει άμμος
ουρανός δεν υπάρχει
ούτε πεταλούδες
Μόνο σβησμένα αποτσίγαρα
και μια παρέλαση από οιωνούς
Η μέρα εδώ
είναι κρέας καρβουνιασμένο
ένα λυκόφως
στα όρια του σαρκασμού
Όλα τα χρώματα
και τα αρώματα
έφυγαν για το δέρμα
Φυλακή της Τιπιτάρα, Νοέμβρης του 1977
Amanece
el mes de nuestro amor
Sale un sol por el Oeste
sale un sol por el Norte
sale un sol por el Este
sale un sol por el Sur
Amanecimos renacidos
en noviembre
El mes
en que murió la angustia
sólo quedó el amor
Cárcel de Tipitapa, noviembre de 1977
Η ΑΝΑΤΟΛΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ
Χαράζει
ο μήνας του έρωτά μας
Βγαίνει ένας ήλιος απ’ τη Δύση
βγαίνει ένα ήλιος από το Βορρά
βγαίνει ένα ήλιος απ’ την Ανατολή
βγαίνει ένας ήλιος απ’ το Νότο
Ξημερώνουμε αναγεννημένοι
το Νοέμβρη
Το μήνα
που πέθανε η αγωνία
έμεινε μόνο ο έρωτας
Φυλακή της Τiπιτάρα, Νοέμβρης του 1977
7.CUMPLEAÑOS
Hoy es un día
cariño
que saldrá a la calle
uniformado
Repicando estampillas
sudando el borde de las muescas
bajo sus minutos de fatiga
Pasarán
como siempre
los burócratas
apurados
Las monedas
levantarán su falda
para orinar
al sol
Los niños
en las escuelas
correrán
detrás de las reliquias
Y el llanto brusco
de cualquiera
será un adiós
o algo menos importante
Nos tomaremos
de las manos
me besarás
interminable
Te diré
que te quiero
tal vez de aniversario
No te daré flores
ni blusas estampadas
ni un ajedrez
con peones amarillos
Pero te prometo
cariño
que hoy y mañana
ayer y siempre
Cárcel de Tipitapa, 5 de noviembre de 1977
ΓΕΝΕΘΛΙΑ
Σήμερα η μέρα είναι μια μέρα
τρυφεράδα μου
που θα βγει στο δρόμο
εξομοιωμένη
Βάζοντας σφραγίδες
ιδρώνοντας στο χείλος των φυσιγγίων
κάτω απ’ τις στιγμές της της κούρασης
Θα περάσουν
όπως πάντα
οι γραφειοκράτες
βιαστικοί
Οι μονέδες
θα σηκώσουν τη φούστα τους
για να κατουρήσουν
στον ήλιο
Τα μικρά παιδιά
στα σχολεία
θα τρέξουν
πίσω απ’ τα λείψανα
Και ο μπρούσκος θρήνος
του καθενός
θα είναι ένα αντίο
ή κάτι λιγότερο σπουδαίο
Θα πιαστούμε
από τα χέρια
και θα με φιλήσεις
ατέλειωτα
Θα σου πω
ότι σ’ αγαπώ
με το νεύμα ενός σπουργίτη
ίσως της επετείου
Δε θα σου χαρίσω λουλούδια
Ούτε μπλούζες με στάμπες
ούτε ένα σκάκι
με κίτρινα πιόνια
Αλλά σου υπόσχομαι
τρυφερότητα
για σήμερα και αύριο
για χθες και για πάντα
Cárcel de Tipitapa, 5 de noviembre de 1977
8.ANDRÉS CASTRO
Para recuperar
Andrés
tu piedra
hace falta algo más
que un poco
de paciencia
Ella no está
en el fatigado
rostro
de los aniversarios
Ni en la regurgitación
de las palabras
o el recuerdo
de las intransigencias
Tu piedra
sigue intacta
en algún lugar próximo
Es cualquier fragmento
de esta calle
destapada
o de aquella conciencia
Tal vez
se encuentre
en Monimbó
en el Ocote
A lo mejor
está
en el repliegue
del arcoíris
Ardiendo
azules
de la muchedumbre
Cárcel de Tipitapa, setiembre de 1977
ΑΝΤΡΕΣ ΚΑΣΤΡΟ
Για να ανακτήσω
Andrés
την πέτρα σου
μου λείπει ένα κάτι περισσότερο
από ένα ελάχιστο
υπομονής
Αυτή δε βρίσκεται
πάνω στο κουρασμένο
μέτωπο
των επετείων
Ούτε στο αναμάσημα
των λέξεων
ή στην ανάμνηση
των μισαλλοδοξιών
Η πέτρα σου
Αντρές
εξακολουθεί να είναι ανέγγιχτη
σε κάποιο τόπο δω κοντά
Είναι το οποιοδήποτε κομμάτι
αυτού του δρόμου
αποκαλυμμένη
ή καμωμένη από κείνη τη συνείδηση
Ίσως
να βρίσκεται
στο Μονιμπό
ή στο Οκότε
Μάλλον
βρίσκεται
μέσα σε μια πτυχή
του ουράνιου τόξου
Φλεγόμενη
ανάμεσα στα γαλάζια
δάχτυλα
του πλήθους
Φυλακή της Τιπιτάρα, Σεπτέμβρης 1977
9. NICARAGUA
Desde mi celda
te amo
volcán
tinaja quebrada
canoa entre peces
esquivos
Amo
tus muslos lineales
tus ojos enseñando
sus dientes
tu llanto
pirotécnico
Desde mi soledad
te amo
torbellino
espejo apaleado
valle
de los estruendos
Amo
tus poetas famosos
y tristes
tus muertos alegres
que se niegan
a morir
Cárcel de Tipitapa, 13 de agosto de 1977
ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑ
Από το κελί μου
σ’ αγαπώ
ηφαίστειο
αγγείο σπασμένο
κανό ανάμεσα σε ψάρια
ακατάδεχτα
Αγαπώ
τους γραμμικούς μηρούς σου
τα μάτια σου που διδάσκουν
τα δόντια σου
το κλάμα
το πυροτεχνικό
Μέσα από τη μοναξιά μου
σ’ αγαπώ
σίφουνα
καθρέφτη δαρμένε
κοιλάδα
των εκκωφαντικών θορύβων
Αγαπώ
τους διάσημους
και θλιμμένους ποιητές σου
τους χαρούμενους νεκρούς σου
που αρνούνται
να πεθάνουν
Φυλακή της Τiπιτάρα,, 13 του Αυγούστου του 1977
10. A PROPÓSITO DEL DISCURSO DE
UN DIPUTADO SOMOCISTA
¿Hijos de la misma madre?
Ustedes esbirros
ustedes honorables
ustedes ratas
ustedes excelencias
Nacimos
al pie de la misma
montaña
junto al mismo
transparente
río
Una idéntica
luna
lampiña
alumbró
nuestros primeros
sueños
Un calor
igual
oscureció
nuestras
raíces
al sol
Sin duda
no nacimos
de la misma madre
ni somos hijos
de la misma
patria
Cárcel de Tipitapa, 1977
AΠ’ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΛΟΓΟ
ΕΝΟΣ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΤΟΥ ΣΟΜΟΖΑ
Παιδιά της ίδιας μάνας?
Ustedes esbirros
αξιοσέβαστοι κύριοι
κύριοι αρουραίοι
κύριοι εξοχότατοι
γεννηθήκαμε
στα ριζά του ίδιου
βουνού
δίπλα στο ίδιο
διάφανο
ποτάμι
Μια και η ίδια
άσπιλη
σελήνη
φώτισε
τα πρώτα μας
όνειρα
Μια ζέστη
η ίδια
σκούρυνε
τις ρίζες
μας
στον ήλιο
Αναμφίβολα
δε γεννηθήκαμε
από την ίδια μάνα
ούτε είμαστε παιδιά
της ίδιας
πατρίδας
Φυλακή της Τπιτάρα, 1977
11.LA HEREDERA
La herencia de los cuchillos
nos viene de Las Segovias
señor
Los perros ladran
Usted ser hija de Pedrón
Soy la hija del general Pedro Altamirano
gringo hijo de la gran puta
En su tapesco hay cápsulas vacías y flores rojas
Señor
Cárcel de Tipitapa, agosto de 1977
Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΣ
Η κληρονομιά των μαχαιριών
μας έρχεται από τις Σεγκόβιες
κύριε
Οι σκύλοι γαυγίζουν
Κυρία είστε κόρη του Πεδρόν
Είμαι η κόρη του στρατηγού Πέδρο Αλταμιράνο
γκρίνκο, μεγάλης πουτάνας γιέ
Στο δικτυωτό του υπάρχουν κάψουλες άδειες και κόκκινα λουλούδια
Κύριε
Φυλακή της Τιπιτάρα, Αύγουστος του 1977
12.RETRATO
Es una muchacha
de corazón brusco
que deja
en el lugar exacto
sus raíces de gata
Es una muchacha
de veintinueve años
heterogénea
dragón que mastica sueños
y cristales empañados
Es una muchacha
que rasga
la superficie del sol
mientras ahorca
Es una muchacha
llovizna
área verde
expresión
Cárcel de Tipitapa, julio de 1977
ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ
Είναι μια κοπελίτσα
de corazón brusco
που αφήνει
σε ένα ορισμένο σημείο
τις ρίζες της από γάτα
είναι μια κοπελίτσα
είκοσι εννιά χρονών
ετερογενής
ένας δράκος που μασάει όνειρα
και κρύσταλλα θολωμένα
Είναι μια κοπελίτσα
που χαράζει
την επιφάνεια του ήλιου
καθώς απαγχονίζει
ενδιάμεσα αντικείμενα
Είναι μια κοπελίτσα
μια ψιχάλα
ένα τοπίο πράσινο
μια έκφραση
Φυλακή της Τιπιτάπα, Ιούλης του 1977
13.¿QUÉ HARÁS?
Hay algo en el recuerdo
Un violín
en medio
de la noche
Son las once
y a esta hora
mis manos devoran
las luces atrapadas
que dejaron
tus ojos
¿Qué harás, amor?
Cárcel de Tipitapa, julio de 1977
ΤΙ ΘΑ ΚΑΝΕΙΣ?
Υπάρχει κάτι στην ανάμνηση
Ένα βιολί
καταμεσής
της νύχτας
Είναι έντεκα το βράδυ
και αυτή την ώρα
τα χέρια μου κατασπαράζουν
τα atrapadas φώτα
που άφησαν
τα μάτια σου
Τι θα κάνεις, έρωτά μου?
Φυλακή της Τιπιτάπα, Ιούλης του 1977
14.CASI TODO
Casi todo sobra
El orín
de los ángeles
que cabalgan
sobre sus alfileres
Los basureros
o sea
los jardines
La entrega
de las amapolas
cuando eso tiene
algo de abeja
El irreprochable
sacrificio
de las cintas
adhesivas
El disparo mortal
sus alternativas
el timbre del teléfono
que anuncia
lo insoslayable
Casi todo
sobra
Basta una sola de tus manos
el cortocircuito
bajo el bordado
de tu blusa
El estilo
basta
Cárcel de Tipitapa, junio de 1977
ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΑ
Σχεδόν όλα περισσεύουν
Το ούρο
των αγγέλων
που ιππεύουν
πάνω στις καρφίτσες τους,
οι σκουπιδότοποι
ή δηλαδή
οι κήποι.
Η αφοσίωση
των παπαρούνων,
όταν αυτή έχει κάτι
από μέλισσα.
Η άμεμπτη
θυσία
των αυτοκόλλητων
ταινιών.
Η θανάσιμη βολή,
οι εναλλακτικές της,
το κουδούνισμα του τηλεφώνου
που αναγγέλλει
το μοιραίο.
Σχεδόν όλα
περισσεύουν.
Αρκεί ένα μόνο πράγμα από τα χέρια σου,
το βραχυκύκλωμα
κάτω από το κέντημα
της μπλούζας σου.
Το στυλ
Αρκεί.
Φυλακή της Τιπιτάπα, Ιούνης του 1977
15.ORGASMO
Ya tus perfumes
en mi sangre
tus manos entre mis manos
tus ojos que no me ven
Ya las palabras
el suspiro de leopardo
el breve cinturón café
el brasier
y los detalles ocultos
que florecen
cuando despejamos
la soledad
Ya las caricias
que nunca se saben
si son tuyas
si son mías
y este olor a musgo
a recorrido
a música
a tormenta
¡Ya! los suspiros amplios
¡Ya! un escalofrío tuyo
Ya corres por mi sangre
amor ¡Ya!
Cárcel de Tipitapa, mayo de 1977
ΟΡΓΑΣΜΟΣ
Ήδη τα αρώματά σου
μέσα στο αίμα μου
τα χέρια σου μέσα στα χέρια μου
τα μάτια σου που δε με βλέπουν
Ήδη οι λέξεις σου
ο αναστεναγμός του λεόπαρδου
η κοντή καφέ ζώνη
ο στηθόδεσμος
και οι κρυφές λεπτομέρειες
που ανθίζουν
όταν ξεδιαλύνουμε
τη μοναξιά
¨Ήδη τα χάδια
που ποτέ δε μάθαμε
αν είναι τα δικά σου
ή τα δικά μου
κι’ αυτό το άρωμα από βρύο
από διαδρομές
από μουσική
από καταιγίδα
Πια! Οι μεγάλοι αναστεναγμοί
Πια! ένα ανατρίχιασμα δικό σου
Πια τρέχεις μες στο αίμα μου
έρωτά μου ¡Πια!
Φυλακή της Τιπιτάπα, Μάης του 1977
16 CARTA A ANA JOSEFINA
Hoy en tu segundo cumpleaños
tu padre recuerda
el escalofrío
el momento de amor
en que decidió
junto a tu madre
traerte a la vida
Esto quiere decir
que no te anunciaron
las barajas
que no naciste por error
de la manecillas
o por la imprevisión
del arrullo
No olvido el día
en que todo comenzó
Tu madre y yo compartimos
en una noche tibia de agosto
la emoción
el tabernáculo
Estábamos seguros del milagro
Después
cuando te hiciste ola
dentro del cuerpo
de tu madre
estuvimos alertas
para disfrutar
el susurro de tus manos
El día que naciste
—12 de abril de 1975—
quisieron asesinarme
Pero estaba tan protegido
que no hubo lugar
para la muerte
Luego
caí preso
y los enemigos escribieron
cicatrices
en mis costillas
y en las fronteras
del alma
Encapuchado y esposado
miré
durante nueve meses
desde un escenario
de liquen
el desfile
Íngrimo
pero ya con el derecho
de cerrar los puños
me aferré a tu memoria
Tuve necesidad de ser digno
hija mía
para merecerte
Si hubiera caído
de rodillas
te pediría
que renegaras de mí
Pero fui y seré leal
al catecismo
y a las herejías
Aunque sin méritos
—soy apenas
anhelo que te sientas
orgullosa del hombre
que abrazó
a tu madre
Tu madre sí es un oasis
Ella lavaba
hasta el agotamiento
tus pañales clandestinos
Y vive como una antorcha
un tornillo
un lago de amapola
Yo estaré siempre
sediento de tu amor
pero tu madre
deberá estar por encima
de todo
inédita
como una hostia
Ella se parece
a las tardes de Managua
durante el verano
al beso
de las palomas que rastrean
las aguas dulces
de tantos mares interiores
No sé si moriré
cuando canten los gallos
de este próximo invierno
Mas si se enfrían mis manos
y desaparecen la malicia
y la ternura de mis ojos
seguiré viviendo
Seguiré
si sos generosa
si en tu corazón
no tiene cabida el egoísmo
si te enfrentas
dulce y colérica
a las injusticias
Entonces
el momento en que tu madre y yo
fuimos un solo cuerpo
para iniciar tu vida
tendrá sentido
Se justificará la luz
que quisimos encender
Cárcel de Tipitapa, 1977
ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΑΝΝΑ ΧΟΣΕΦΙΝΑ
Σήμερα είναι τα δεύτερα γενέθλιά σου
κι ο πατέρας σου θυμάται
το ανατρίχιασμα
τη στιγμή του έρωτα
τον οποίο αφιέρωσε
μαζί με τη μητέρα σου
για να σε φέρει στη ζωή
Αυτό σημαίνει
ότι δε σου έδειξαν
τα χαρτιά
ότι δε γεννήθηκες από λάθος
των δεικτών του ρολογιού
ή από την απρονοησία
του νανουρίσματος
Δε λησμονώ τη μέρα
που όλα άρχισαν
Η μητέρα σου κι εγώ μοιραστήκαμε
σε μια νύχτα ήσυχη του Αυγούστου
τη συγκίνηση
το αρτφόριο
Ήμασταν σίγουροι για το θαύμα
Μετά
όταν έγινες κύμα
μέσα στο σώμα
της μητέρας σου
ήμασταν άγρυπνοι
για να απολαύουμε
το σούσουρο των χεριών σου
Τη μέρα που γεννήθηκες
—στις 12 του Απρίλη του 1975—
ήθελαν να με δολοφονήσουν
Αλλά ήμουνα τόσο προφυλαγμένος
με το καθαρό σου μαδέρι
που δεν υπήρχε χώρος
για το θάνατο
Μετά
με έριξαν στη φυλακή
και οι εχθροί μου μου χάραξαν
κάποιες ουλές
στα πλευρά μου
και στα όρια
της ψυχής μου
Encapuchado y esposado
κοίταξα
για εννιά ολόκληρους μήνες
μέσα από το σκηνικό
κιγκλιδώματος
την παρέλαση
των σκοταδιών
Εκμηδενισμένος
αλλά πια με το δικαίωμα
να σφίξω τις γροθιές μου
αρπάχτηκα απ’ τη μνήμη μου
Ήταν ανάγκη να είμαι δυνατός
κόρη μου
για να σου αξίζω
Αν είχα πέσει
στα γόνατα
θα σου ζητούσα
να με απαρνιόσουν
Αλλά ήμουν και θα είμαι πιστός
στην κατήχηση
και στις αιρέσεις
Αν και χωρίς προσόντα
—είμαι μόλις
ένας κόκκος από καλαμπόκι—
πόθος που τον αισθάνεσαι
όντας περήφανη για τον άνθρωπο
που αγκάλιασε
τη μητέρα σου
Η μητέρα σου είναι μια όαση
Αυτή έπλενε
ως την εξάντληση
τις παράνομες πάνες της
Και ζει σαν μια δάδα
σαν κοχλίας
σαν μια πεδιάδα από παπαρούνες
Εγώ θα είμαι πάντα
διψασμένος για την αγάπη σου
αλλά η μητέρα σου
θα πρέπει να είναι υπεράνω
όλων
ανέκδοτη
σαν μια όστια
Εκείνη μοιάζει
στα απόβραδα της Μανάγκουα
την εποχή του καλοκαιριού
στο φιλί
των περιστεριών που rastrean
τα γλυκά νερά
των μύριων εσωτερικών θαλασσών
Δεν ξέρω αν θα πεθάνω
όταν λαλήσουν οι πετεινοί
αυτού του χειμώνα που καταφτάνει
Αλλά αν ξεπαγιάσουν τα χέρια μου
και εξαφανιστούν η κακεντρέχεια
και η τρυφερότητα από τα μάτια μου
θα συνεχίσω να ζω
Θα συνεχίσω
Εάν εσείς γενναία μου
αν στην καρδιά σου
δε θα χωράει ο εγωισμός
αν σταθείς αντιμέτωπη
γλυκιά και χολερική
απέναντι στις αδικίες
Τότε μόνο
η στιγμή που η μητέρα σου κι εγώ
ήμασταν ένα μόνο κορμί
για να αρχίσει η ζωή σου
θα έχει νόημα
Τότε θα δικαιωθεί το φως
που θελήσαμε να ανάψουμε
Φυλακή της Τιπιτάρα, 1977
2.Poesía Cladestina/Παράνομη Ποίηση
1.POESÍA SOS VOS
¿Qué es la poesía?
Sólo se me ocurren
lugares comunes
Decir que poesía sos vos
o la curva de tu cadera
o tu voz un tanto ronca
a las cinco de la mañana
o esa luz que te lesiona la espalda
¿Por qué siempre vos o tus reyertas?
¿Por qué no una demostración
de la existencia del azul
o la argolla donde se colgaron mis sueños?
Poesía sos vos y tu boca
y tu sexo y tus ojos de loca
cuando me miraste una noche
y me dijiste adiós
Η ΠΟΙΗΣΗ SOS ΕΣΥ
Τι είναι η ποίηση?
Το μόνο που έρχεται στο νου
είναι κάποιες κοινοτοπίες
Ότι φερ’ ειπείν η ποίηση sos είσαι Εσύ
Ή η καμπύλη της καδένας σου
ή η φωνή σου η κάπως βραχνιασμένη
στις πέντε το πρωί
ή εκείνο το φως που σου πληγώνει τη πλάτη
Γιατί όχι πάντα Εσύ ή οι καυγάδες σου?
Γιατί όχι μια απόδειξη
Της ύπαρξης του γαλάζιου
ή η κρικέλα όπου κρεμάστηκαν τα όνειρά μου?
Η ποίηση sos είσαι Εσύ και το στόμα σου
και το μουνάκι σου και τα μάτια σου της τρελής
όταν με κοίταξες μια νύχτα
Και μου είπες αντίο
2.MI PERRO TANGO (Elegía)
Mi perro Tango tenía el aspecto fiero
y el corazón de un ángel
Nunca mordió a seres humanos
perros gatos o palomas
no perseguía mariposas
Cuando levantaba las patas
cuidaba de no pisar las flores
y de mearse sólo en los lugares comunes
Todas las mañanas me esperaba
para ofrecerme su lengua
sus ojos dulces
y en la frente le aparecía una luz
En su cola la alegría de un vals
palpitaba como un corazón
cuando le acariciaba la cabeza
Se ponía triste en mis ausencias
y dejaba de comer
comida de perro y otras alegrías
Estuve fuera dos semanas
y murió
Ο ΣΚΥΛΟΣ MOY O TANGO (Ελεγεία)
Ο σκύλος μου ο Τάγκο είχε άγρια όψη
και την καρδιά ενός αγγέλου
Δε δάγκωσε ποτέ κανέναν άνθρωπο
ούτε σκύλους ούτε γάτους η περιστέρια
κι ούτε κυνηγούσε πεταλούδες
Όταν σήκωνε τις πατούσες του
πρόσεχε να μην πατάει τα λουλούδια
και να κατουράει μόνο εκεί που έπρεπε
Όλα τα πρωινά με περίμενε
για να μου προσφέρει τη γλώσσα του
τα γλυκά του μάτια
και τη λάμψη από το φως που είχε στο μέτωπό του
Στην ουρά του η χαρά ενός βαλς
πάλλονταν σαν μια καρδιά
όταν του χάιδευα το κεφάλι
Θλιβόταν κατά τις απουσίες μου
και σταμάταγε να τρώει
τη σκυλοτροφή του και τις λιχουδιές
Ήμουνα μακριά απ’ το σπίτι δυο βδομάδες
και πέθανε
3.EPIGRAMAS
1.
Este es un asalto
tu amor
o la vida
2.
Me gustan tus ojos
se asoman curiosos por la ventana
saludando palomas mensajeras
burlando a la Luna Menguante
mientras yo te deseo felices pascuas
y próspero año antiimperialista
3.
Decime con quién andas
en este mundo de deudas impagables
de actos terroristas y rosas cortadas
por esos ojos tan tuyos
y te diré quién soy
4.
Besame como nadie
ha besado
esa tu boca de monja
que viola el sexto mandamiento
5.
Tenés nalgas ejemplares
y tus piernas parecen calumnias
pero en tus ojos hay candela
y tus labios parecen hechos
a la medida de un sueño antiguo
Manangua,1 de abril de 2004
ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ
1.
Αυτό είναι μια έφοδος
ο έρωτάς σου
ή η ζωή
2.
Μου αρέσουν τα μάτια σου καθώς
προβάλλουν περίεργα από το παράθυρο
χαιρετίζοντας τα ταχυδρομικά περιστέρια
κοροϊδεύοντας την Ημισέληνο
ενώ εγώ σου εύχομαι Καλό Πάσχα
και ευτυχισμένο αντιιμπεριαλιστικό έτος
3.
Πες μου με ποιον περπατάς
Σ’ αυτό τον κόσμο με τα απλήρωτα χρέη
με τις τρομοκρατικές πράξεις και τα κομμένα τριαντάφυλλα
γι’ αυτά τα μάτια τα τόσο δικά σου
και θα σου πω ποιος είμαι
4.
Φίλησέ με όπως κανένας δε
φίλησε
αυτό το στόμα σου της μοναχής
που βιάζει την έκτη εντολή
5.
Έχεις υποδειγματικά κωλομέρια
κι οι γάμπες σου μοιάζουν σατανικές
αλλά στα μάτια σου υπάρχει φλόγα
και τα μάτια σου μοιάζουν να ναι καμωμένα
στα μέτρα ενός παλιού ονείρου
Μανάγκουα, 1 του Απρίλη του 2004
4.EL FUTURO
a Daniel
El futuro hermano viene
será recto verdadero
sin intrusos
Desinhibidos sus puños
saludarán ilustres
las tentaciones
de las seis de la mañana
Nuestra arcilla estará
deshabitada de traidores
Los niños no serán especiales
sólo únicos
habrán en la tierra granos de maíz
inmortales elocuentes sueños habrán
como si fueran rieles
anchos veloces alegres
masticaremos metáforas y
panes benditos
El futuro viene hermano,
se acerca despacio pero viene
Managua, 19 de julio del 2010
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Στον Ντανιέλ
Το μέλλον αδερφέ μου έρχεται
θα είναι ακέραιο αληθινό
δίχως παρείσακτους
Ανασηκωμένα τα μανικέτια του
θα χαιρετίσουν με επισημότητα
τους πειρασμούς
της έκτης πρωινής ώρας
Ο πηλός μας θα είναι
ακατοίκητος από προδότες
Οι νεολαίοι δεν θα είναι ειδικοί
θα είναι μοναδικοί
θα υπάρχουν στη γη σπόροι από καλαμπόκι
αθάνατα προφανή όνειρα θα υπάρχουν
σαν να ήταν πλατιές
σιδηροτροχιές γρήγορες και χαρούμενες
θα μασουλίσουμε μεταφορές και
ευλογημένα ψωμιά
Το μέλλον έρχεται αδερφέ μου,
πλησιάζει αργά αλλά έρχεται
Μανάγκουα, 19 του Ιούλη του 1910
5.SE PUEDE CONFIAR EN LOS TRAIDORES
Estoy persuadido
de que la lealtad existe
y en algunas conciencias
es de mármol y de miel
Se debe confiar en ellas
También se puede confiar
en los traidores.
No cambian nunca
Managua, agosto del 2010
ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΔΟΤΕΣ
Είμαι πεπεισμένος
ότι η πίστη υπάρχει
και ότι σε κάποιες συνειδήσεις
είναι από μάρμαρο και μέλι
Θα πρέπει να πιστεύουμε σ’ αυτές
Επίσης μπορούμε να πιστεύουμε
Στους προδότες.
Δεν αλλάζουν ποτέ
Μανάγκουα, Αύγουστος του 2010
6.TRAIDOR
Desde hace unos días
ha mejorado mi memoria
recordando rostros
Por eso no olvido
la nariz maldita
el gato en acecho
la saliva oscura
con nombre y apellido
de un traidor
Quisiera rogarle a mi memoria
hacer de esa cara una excepción
ΠΡΟΔΟΤΗΣ
Εδώ και κάποιες μέρες
καλυτέρευσε η μνήμη μου
κι άρχισα να θυμάμαι πρόσωπα
Γι’ αυτό δεν ξεχνώ
την καταραμένη μύτη
το γάτο που παραμονεύει
το βρωμερό σάλιο
με το όνομα και το επώνυμο
ενός προδότη
Θα ήθελα να παρακαλέσω τη μνήμη μου
να κάνει γι’ αυτό το πρόσωπο μια εξαίρεση
7.EL SOCIALISMO REAL
El socialismo real
no creía en Dios
pero no fue esa la razón
de su caída.
El socialismo real murió
porque no creía en la poesía
en los cistes de Pepito
ni en la resurrección de los muertos
Ο ΥΠΑΡΚΤΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
Ο υπαρκτός σοσιαλισμός
δεν πίστευε στον Θεό
αλλά δεν ήταν αυτός ο λόγος
της πτώσης του.
Ο υπαρκτός σοσιαλισμός πέθανε
γιατί δεν πίστευε στην ποίηση
στα αστεία του Πεπίτο
ούτε στην ανάσταση των νεκρών
8.AL REVOLUCIONARIO
No se puede ser revolucionario
si se cree en el fin de las ideologías
si se ama a los espejos
la bellísima imagen del propio rostro
No se puede ser revolucionario
diciendo una cosa
y practicando la línea curva
Revolucionario es quien ama la poesía
no quien la declama para los reflectores
ΣΤΟΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗ
Δεν μπορεί να είναι κάποιος επαναστάτης
αν πιστεύει στο τέλος των ιδεολογιών
αν ερωτεύεται στους καθρέφτες
την ωραιότατη εικόνα του προσώπου του
Δε μπορεί να είναι κάποιος επαναστάτης
λέγοντας ένα πράγμα
και κάνοντας στη πράξη λοβιτούρες
Επαναστάτης είναι αυτός που αγαπά την ποίηση
όχι εκείνος που την απαγγέλει μπροστά στους προβολείς.
9.ADVENIMIENTO DEL FUTURO
No estoy en la espera de nada
Estoy en la espera de todo
ya tengo tu amor
Vendrán nuevos milagros
Y los milagros llegaron
arrugados gritones
con obsesión de tetas
de abrazos
cargados de profecías
de rudos caminos
de banderas arrugadas
por el uso
excesivo
Ο ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ
Δεν περιμένω τίποτα
Και περιμένω τα πάντα
έχω ήδη τον έρωτά σου
Θα έρθουν νέα θαύματα
Και τα θαύματα έφτασαν
με πνιχτές κραυγές
με μονομανίες για χάιδεμα βυζιών
με αγκαλιές
γεμάτες από προφητείες
με κακοτράχαλους δρόμους
και με σημαίες τσαλακωμένες
από την υπερβολική
χρήση
10.TODO O NADA
El retrato es un símbolo
Y mucho más
el ruido de las glándulas
La fe no sólo es virtud
sino también necesidad
Se cree o se cree
se ama o se ama
No hay verdad a medias
no hay amor a medias
O todo o nada
TODO O NADA
Η προσωπογραφία είναι ένα σύμβολο
Και κάτι περισσότερο
ο θόρυβος των αδένων
Η πίστη είναι όχι μόνο αρετή
αλλά επίσης και ανάγκη
Πιστεύει κανείς η δεν πιστεύει
αγαπά η δεν αγαπά
Δεν υπάρχει μισή αλήθεια
δεν υπάρχει μισός έρωτας
Η όλα ή τίποτα
11.VERANO DEL MARINE
Las cenizas devoran
el cielo
y las pestañas
Los niños juegan
con sus juguetes rotos entre charcos de estrellas Los muertos se levantan para esculpir perfiles con la señal de la ira Su castigo final
será que no esté muerta la luz que esté muerta la muerte
La Habana, febrero de 1991
ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ ΠΕΖΟΝΑΥΤΗ
Οι στάχτες κατασπαράζουν
τον ουρανό
και τα βλέφαρα
Τα παιδάκια παίζουν
με τα χαλασμένα παιχνίδια τους σε λακκούβες από αστέρια Οι νεκροί σηκώνονται απ’ τους τάφους τους για να χαράξουν προφίλ με το σινιάλο της οργής. Η τελική τιμωρία τους
θα είναι ότι δεν θα είναι νεκρό το φως γιατί θα είναι νεκρός ο θάνατος
Αβάνα, Φλεβάρης του 1991
12.TODO TIENE SU TIEMPO
Todo tiene su tiempo
Tiempo de guerra
de olvidar
Tiempo de paz
de recordar
Mentiras del profeta
Sólo hay un tiempo
en esta vida
Y es el de amar
de amarte
Todo el tiempo
de los tiempos
Y no sólo el tiempo
del semáforo en verde
el 14 o el 19
No sólo a las horas
del lucero jubiloso
de la luna tierna
Te amo en las arenas blancas
en los trajes verdeolivo
Te amo desde un punto del ecuador
hasta el mismo punto del ecuador
Y desde ahí
hasta el planeta rojo
cuando está más lejos
Y desde este volcán
hasta la consumación
ΟΛΑ ΕΧΟΥΝ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΤΟΥΣ
Όλα έχουν το χρόνο τους
Χρόνο του πολέμου
της λησμονιάς
Χρόνο της ειρήνης
της θύμησης
των ψεμάτων του προφήτη
Υπάρχει μόνο ένας χρόνος
σ’ αυτή
Κι είναι αυτός της αγάπης
του αγαπημένου
Όλος ο χρόνος
των χρόνων
Κι όχι μόνο ο χρόνος
του πράσινου σηματοδότη
ο 14 η ο 19
Όχι μόνο αυτός των ωρών
του ταπεινού αστεριού
της τρυφερής γης
Σ’ αγαπώ στις λευκές αμμουδιές
και πάνω στα κιτρινοπράσινα σκεπάσματα
Σ’ αγαπώ από ένα σημείο του Ισημερινού
κι ως το ίδιο σημείο του Ισημερινού
Κι από κει
ως τον κόκκινο πλανήτη
όταν βρίσκεται πιο μακριά
Κι απ’ αυτό το ηφαίστειο
ως την ολοκλήρωσή μας
13.TE VEO DENTRO DE MÍ
Te veo dentro de mí
me ves dentro de vos
Nos amamos
como caracoles heridos
en reyerta de mariposas
dentro de una cueva
de banderas y soles
de risas y aciertos
de dudas menguantes
de certidumbres
ΣΕ ΒΛΕΠΩ ΜΕΣΑ ΜΟΥ
Σε βλέπω μέσα μου
με βλέπεις μέσα σου
Αγαπιόμαστε
σαν λαβωμένα σαλιγκάρια
μέσα σε έριδες πεταλούδων
μέσα σε μια σπηλιά
κάτω από σημαίες και ήλιους
από γέλια και θριάμβους
από αμφιβολίες που σβήνουν
από βεβαιότητες
14.Y DEJALA CAER EN TENTACIÓN
Soy ateo
confeso ferviente
Ateo de nacimiento
Pero te ruego Dios mío
la empujes
para que caiga
en mis brazos
14 de setiembre, 2010
ΚΙ ΑΦΗΣΕ ΤΗ ΝΑ ΠΕΣΕΙ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΣΜΟ
Είμαι άθεος
ένθερμος υποστηρικτής της αθεΐας
Άθεος από κούνια
Αλλά σε ικετεύω Θεέ μου
Να τη σπρώξεις λίγο
για να πέσει
μέσα στην αγκαλιά μου
14 του Σεπτέμβρη του 2010
15.PARA HACER EL AMOR
Abundan los lugares
para hacer el amor
Recomiendo
la cocina
tras agotar
los recursos
de la cebolla
y los frijoles rojos
O fingir que se está
en el cine
mientras en la TV
pasan películas
de terror
Puede hacerse
en un carro pequeño
ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΕΡΩΤΑ
Αφθονούν τα μέρη
Για να κάνει κανείς έρωτα
Συστήνω
Τη κουζίνα
αφού εξαντληθούν
τα αποθέματα
του κρεμμυδιού
και τα κόκκινα φασόλια
Η να προσποιηθεί κανείς ότι βρίσκεται
στο σινεμά
ενώ στην TV
βάζουν ταινίες
τρόμου
Μπορεί να γίνει
και σε ένα μικρό κάρο
16.NOS JODIMOS
Te lo advertí
No siento nada
no me brinca el corazón
no se me doblan las rodillas
no miro estrellas
ni músicos
Te lo advertí pero insististe
ahora hay huracanes
y los colores son de otro color
Fuiste terca
nos jodimos
ahora te amo
ΓΑΜΙΟΜΑΣΤΕ
Σε προειδοποίησα
Δεν αισθάνομαι τίποτα
δε χτυπάει η καρδιά μου
δε διπλώνονται τα γόνατά μου
δεν κοιτάζω τα’ αστέρια
ούτε τους μουσικούς
Σε προειδοποίησα
τώρα υπάρχουν τυφώνες
Και τα χρώματα είναι από άλλο χρώμα
Ήσουν πεισματάρα
τώρα γαμιόμαστε
τώρα σ’ αγαπώ
17.DESDE LA TIERRA DEL AGUA
A Fidel Castro
Los que ayer
abusando de la euforia
primos segundos
y deliciosos complejos de culpa
coreaban seguro
a los yanquis dale duro
y llegaban para abanicarse
el ritmo cardíaco con palmeras
Los que ayer venían
guiados por muchachas
signadas por la estrella polar
a explorar ombligos perfectos
mientras en las arenas sutiles
la sal de tantas sales
persuadía estrellas
y escalofríos
Los que ayer juraban lealtad
a la inmortalidad de los cangrejos
hoy dudan de las mieles
de la higiene y los tonos graves
de esa lágrima y esa risa
que produce tu canto
Inquieren a Martí sobre otras herencias
y a Sandino sobre otras dialécticas dudas
Y con los dedos esquivos
insisten en que el cielo ya no nace del sol
las aguas dejaron de ser cómplices
de las piedras azules
no existen ya los corredores de hierbabuena
ni los que incendian metáforas y heridas
ni los que limpian esperanzas
y se alegran cuando besan volcanes
El argonauta
tiene la voz de tantos
la del tercer día
la voz suya de siempre
la de tu vientre y tu música
la de tu costumbre
de estar vivo
y en ella cabalgan el centauro
la luz y el galope
Limpio el sudor brilla en las crines
La Habana, 13 de Agosto 1990
ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Στον Φιντέλ Κάστρο
Αυτοί που χθες
καταχρώμενοι την ευφορία
πρώτοι δεύτεροι ξάδελφοι
και ηδονικοί κομπλεξικοί του σφάλματος
γυρόφερναν σίγουρα
τους γιάνκηδες λέγοντάς τους “δώσε κάνα ψιλό”
κι έφθαναν στο σημείο να αερίζουν
τον καρδιακό τους ρυθμό με τα φύλλα απ’ τις χουρμαδιές
Αυτοί που χθες έρχονταν
οδηγούμενοι από κοριτσάκια
σημαδεμένα από τον πολικό αστέρα
για να εξερευνήσουν τέλειους ομφαλούς
ενώ στις απαλές αμμουδιές
το αλάτι των μύριων αλάτων
η φωνή σου
έπειθε τ’ αστέρια
και δημιουργούσε ρίγη συγκίνησης.
Αυτοί που χθες ορκίζονταν αφοσίωση
στην αθανασία των καβουριών
σήμερα αμφιβάλλουν
για την υγεία και τους σοβαρούς τόνους
αυτού του δακρύσματος κι αυτού του γέλιου
που προκαλεί το τραγούδι σου
Ερευνούν τον Χοσέ Μαρτί για κάποιες άλλες πνευματικές κληρονομιές
και τον Σαντίνο για κάποιες άλλες διαλεκτικές αμφιβολίες
Και με τα περιφρονητικά τους δάχτυλα
επιμένουν στο ότι ο ουρανός πια δε γεννιέται από τον ήλιο
και ότι τα νερά έπαψαν να συνοδεύονται
από γαλάζιες πέτρες
επιμένουν ότι δεν υπάρχουν πια οι φυτείες του δυόσμου
ούτε αυτοί που πυρπολούν μεταφορές και πληγές
ούτε αυτοί που φωτίζουν τις ελπίδες
και χαίρονται όταν φιλούν ηφαίστεια
Αλλά σήμερα εγώ τους λέω
από τη γη του νερού
από τη πραγματική γη της φωτιάς
Ο θάμνος εξακολουθεί να έχει πρόσωπο
Ο αργοναύτης
έχει τη φωνή αρκετών ανθρώπων
αυτή της τρίτης μέρας
τη δική σου παντοτινή φωνή
αυτή των σωθικών σου και της μουσικής σου
τη φωνή της δικής σου συνήθειας
του να είσαι ζωντανός
και σ’ αυτή τη φωνή ιππεύουν ο κένταυρος
το φως κι ο καλπασμός
Καθαρός ο ιδρώτας λάμπει στις χαίτες των αλόγων
Αβάνα, 13 του Αυγούστου του 1990
18.LA SALIDA DEL SOL
Amanece
el mes de nuestro amor
Sale un sol por el Oeste
sale un sol por el Norte
sale un sol por el Este
sale un sol por el Sur
Amanecimos renacidos
en noviembre
El mes
en que murió la angustia
sólo quedó el amor
Cárcel de Tipitapa, noviembre de 1977
Η ΑΝΑΤΟΛΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ
Χαράζει
ο μήνας του έρωτά μας
Βγαίνει ένας ήλιος απ’ τη Δύση
βγαίνει ένα ήλιος από το Βορρά
βγαίνει ένα ήλιος από την Ανατολή
βγαίνει ένας ήλιος από το Νότο
Ξημερώνουμε αναγεννημένοι
το Νοέμβρη
Το μήνα
που πέθανε η αγωνία
έμεινε μόνο ο έρωτας
Φυλακή της Τiπιτάρα, Νοέμβρης του 1977
19.TESTAMENTO
¿Y si no regreso?
Odia
a los que fuman
la pipa de la paz
A los que siempre
llegan demasiado tarde
A los que luchan
tras una taza de café
A los que juegan
con los colores del arcoíris
A los que anuncian sus resfríos
en los periódicos
A los coleccionistas
de candidaturas y sombreros
¿Y si no regreso?
Ama
a los que desayunan
sin receta médica
A los que mienten
en los interrogatorios
A los ladrones de lirios
manzanas y ataúdes
A los que desentierran
a los muertos
para enterrar
a los sepultureros
A los que siempre
dicen la verdad
TESTAMENTO
Κι αν δεν επιστρέψω?
Μίσησε
Αυτούς που καπνίζουν
Τη πίπα της ειρήνης
Αυτούς που πάντα
Φτάνουν αρκετά αργά
Αυτούς που παλεύουν
Πίσω από ένα φλιτζάνι του καφέ
Αυτούς που παίζουν
Με τα χρώματα του ουράνιου τόξου
Αυτούς που ανακοινώνουν τα κρυολογήματα τους
Στις εφημερίδες
Στους συλλέκτες
των υποψηφιοτήτων και των σομπρέρων
Κι αν δεν επιστρέψω?
Αγάπα
Αυτούς που προγευματίζουν
δίχως ιατρική συνταγή
αυτούς που ψεύδονται
στις ανακρίσεις
Τους κλέφτες των κρίνων
Των μήλων και των φέρετρων
Αυτούς που ξεθάβουν
τους νεκρούς
για να θάψουν
τους νεκροθάφτες
Αυτούς που πάντα
λένε την αλήθεια
20.COMO UN CANDELABRO
Es verdad
amiga
Estoy solo
como un candelabro
En los espejos rotos
hay una luz tenue
que bebió alacranes
y golondrinas
Acertaste
amiga
Se me olvidó
el olvido
Esta soledad es igual
a la lágrima de un gato
al teorema de Pitágoras
al horizonte
Ya lo sabes
amiga
Es un lingote
de frío
Eso
Un beso de cobre
Eso
Un candelabro
5 de agosto de 1989
ΟΠΩΣ ΕΝΑ ΚΗΡΟΠΗΓΙΟ
Είναι αλήθεια
φίλη μου
Είμαι μόνος
σαν ένα κηροπήγιο
Στους σπασμένους καθρέφτες
υπάρχει ένα τρεμάμενο φως
που ήπιε σκορπιούς
και χελιδόνια
Μάντεψε
φίλη μου
Λησμόνησα ακόμα και
τη μοναξιά
Αυτή η μοναξιά είναι ίδια
με το δάκρυ ενός γάτου
με το θεώρημα του Πυθαγόρα
με τον ορίζοντα
Ήδη το ξέρεις
φίλη μου
Είναι ένα κρύσταλλο
από κρύο
Αυτό
Ένα φιλί από χαλκό
Αυτό
Ένα κηροπήγιο
5 του Αυγούστου του 1989
21.PERGAMINO
Ya estoy viejo
pero mi amor es joven
completo
como el paisaje de una cordillera
Es un caballo
que salta murallas y come flores
Me veo en el espejo
y mi alma se ve desnuda
sombra que es luz
más bien mano
boca
guitarra Un sueño
Eso es
un sueño sin demoras
ligero
cual poema escrito
en este antiguo pergamino
Managua, 14 de febrero del 2000
ΠΕΡΓΑΜΗΝΗ
Είμαι πια γέρος
Αλλά ο έρωτάς μου είναι νέος
πλήρης
σαν το τοπίο μιας οροσειράς
Είναι ένα άλογο
που πηδάει τείχη και τρώει λουλούδια
Κοιτάζομαι στον καθρέφτη
Και η ψυχή μου φαίνεται γυμνή
σκιά που είναι φως
η μάλλον
χέρι
στόμα
κιθάρα
Ένα όνειρο Αυτό είναι
ένα όνειρο
δίχως καθυστερήσεις
φίνο
σαν ένα ποίημα γραμμένο
σ’ αυτήν την παλιά
περγαμηνή
Μανάγκουα, 14 του Φλεβάρη του 2000
22.HACER EL AMOR CON MUJER AJENA
No es conveniente hacer el amor
con mujer ajena
Mas si te decidís
ha de ser cuando el ruiseñor
está en reposo y el sol
a punto de decirnos adiós
La medianoche no es adecuada
ni cuando los perros ladran a la luna
ni las proximidades del teléfono
Tal vez un televisor para apagar el ruido
si hay relámpagos y truenos
bárbaro
Es preferible un día de semana
cuando los museos están abiertos
Es colosal si la mujer
no tiene otro amante
y hacerlo cuando el marido
presida una junta directiva
o dé clases de natación
a un puñado
de muchachas esbeltas
No vale a la orilla del mar
Si es así
debe soplar la brisa
Y las tortugas estar
de vacaciones para evitar curiosos
y en la arena una luz moribunda
ocultar las cicatrices del alma
No lo intentés si ella
no está mojada
como el manantial
donde se quitan
la sed
los caballos blancos.
De todas formas
pueden haber sollozos
arrepentimientos
mordiscos en el omóplato
arañazos a la altura
de la cuarta costilla
Los llantitos sí
esos incluílos en tu biografía
Pero nada mejor que hacer el amor con tu mujer
La que se te pone dulce y reclina
la cabeza entre algunas de tus depresiones
y le importa apenas un suspiro
si tu disposición está menguada
Con ella podés ser profesor de geografía
hacer apuestas y perderlas
tener arrebatos
fingir serenidad
y llevarla sin diagnóstico médico
a la locura
Te recomiendo
mirarle las piernas a tu mujer
Claro ella debe mostrarlas
como si fuera una luna menguante
Y depositar en sus pezones dientes
almíbar y polen
Con la mujer ajena es uno más uno
con tu mujer es sólo uno
Ella conoce tus mañas y tus fantasías
Vos aprendiste la travesura de sus hormonas
que tienen sabor a vino añejo
Su carne no tiene horizontes y no importa la hora
ΟΤΑΝ ΚΑΝΕΙΣ ΕΡΩΤΑ ΜΕ ΜΙΑ ΞΕΝΗ ΓΥΝΑΙΚΑ
Δεν είναι πρεπούμενο να κάνεις έρωτα
με μια ξένη γυναίκα
Αλλά αν εσύ το αποφασίσεις
θα πρέπει να γίνει όταν το αηδόνι
βρίσκεται σε ανάπαυση και ο ήλιος
στη στιγμή που θα μας πει αντίο
Τα μεσάνυχτα δεν είναι η κατάλληλη ώρα
ούτε όταν οι σκύλοι αλυχτούν στο σεληνόφως
ούτε όταν έχει χτυπήσει λίγο πριν το τηλέφωνο
Ίσως χρειάζεται μια τηλεόραση για να σβήσει τον θόρυβο
Αν υπάρχουν κεραυνοί και καταιγίδες;
βάρβαρο μου φαίνεται
Είναι προτιμότερη μια μέρα της εβδομάδας
όταν τα μουσεία είναι ανοιχτά
Είναι κολοσσιαίος ο έρωτας όταν η γυναίκα
δεν έχει άλλο εραστή
κι είναι καλύτερο να το κάνεις όταν ο σύζυγος
προεδρεύει σε μια ένωση διοικητική
ή βρίσκεται σε μαθήματα κολύμβησης
σε μια γροθιά απόσταση
από σβέλτες κοπέλες
Δεν αξίζει να το κάνεις στην όχθη της θάλασσας
Αλλά αν είναι έτσι
θα πρέπει να φυσάει η θαλασσινή αύρα
Και οι χελώνες να βρίσκονται
σε διακοπές για να αποφύγεις τους περίεργους
και στην άμμο να υπάρχει ένα μουντό φως
για να κρύβει τις ουλές της ψυχής
Μην το προσπαθήσεις αν εκείνη
δεν είναι από κάτω μουσκεμένη
όπως το κεφαλάρι
όπου σβήνουν
τη δίψα τους
τα λευκά άλογα.
Σε κάθε περίπτωση
μπορεί να υπάρχουν αναφιλητά
μεταμέλειες
δαγκωνιές στην ωμοπλάτη
γρατζουνίσματα στο ύψος
του τέταρτου πλευρού
Τα κλαψουρίσματα ναι,
αυτά έχουν συμπεριληφθεί στη βιογραφία σου
Αλλά τίποτα καλύτερο δεν υπάρχει από το να κάνεις έρωτα με τη γυναίκα σου
Μ’ αυτή που αρχίζει να γίνεται γλυκιά και γέρνει
το κεφάλι της ανάμεσα σε κάποιες από τις
και ένας αναστεναγμός της είναι αρκετός
αν η διάθεσή σου είναι πεσμένη
Με εκείνη μπορείς να γίνεις καθηγητής της γεωγραφίας
να βάζεις στοιχήματα και να τα χάνεις
να έχεις παραφορές
να υποκρίνεσαι ότι βρίσκεσαι σε ηρεμία
και να την οδηγείς δίχως ιατρική γνωμάτευση
στην τρέλα
Σου συστήνω
να κοιτάζεις τα μπούτια της γυναίκας σου
Εντάξει βέβαια πρέπει να σου τα δείχνει
σαν να ήταν μια σελήνη φθίνουσα
Και να αποθηκεύεις στις θηλές της με τα δόντια σου
σιρόπι και γύρη
Με τη ξένη γυναίκα είσαι ένας περισσότερο από ένα
Με τη γυναίκα σου είσαι μόνο ένας
Αυτή γνωρίζει τις επιδεξιότητες σου και τις φαντασίες σου
Κύριε ήδη έμαθες τη διαβολιά των ορμονών της
που έχουν άρωμα κρασιού από κάβα
Το κορμί της δεν έχει ορίζοντες και δεν έχει σημασία η ώρα
23.LA NIÑA, LA LUNA Y YO
Es de madrugada
aún estás dormida
mientras la luna
es una serpiente manchada
de gorriones
caminando de puntillas
sobre tus rodillas lavadas
con aceites atrevidos
Me asalta insoportable
el deseo de tocar la ilustrísima
cuando irrumpe una niña
recién llegada desde su cuna de leones
duendes y conejos
La niña la luna y yo
te hablamos de amor
Entonces abrís los ojos
Managua, 14 de setiembre de 1995
ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΑΚΙ, Η ΣΕΛΗΝΗ ΚΙ ΕΓΩ
Είναι σχεδόν αυγή
κι ακόμα εσύ κοιμάσαι
ενώ η σελήνη
είναι ένα ερπετό λερωμένο
απ’ τα σπουργίτια
που σέρνεται σιγά σιγά
πάνω στα πλυμένα σου γόνατα
με αιθέρια έλαια
Mου έρχεται ανυπόφορη
η επιθυμία να αγγίξω το μουνάκι σου
όταν εισβάλλει αίφνης ένα κοριτσάκι
πρόσφατα φτασμένο από μια κούνια με λιοντάρια
δαιμόνια και κουνέλια
Το κοριτσάκι η σελήνη κι εγώ
σου μιλούσαμε για έρωτα
Τότε άνοιξες τα μάτια
Μανάγκουα, 14 του Σεπτέμβρη του 1995
24.NOS AMAMOS
Tomados de los ojos
con los dedos cerca
del testimonio de los soles
nos amamos
Nos amamos como palomas
calientes
como gozosos
jaguares
En la miel
en los dientes
entre sábanas descaradas
en los puentes
en los puertos
y protestas nos amamos
Nos amamos en los niños
en los verdes
en los lilas
en arrullos amarillos
en los gritos
las caricias
En tormentas
en los ruidos y lunares
en los sueños y vigilias
en los pobres
en la arena de los cielos en los ojos nos amamos Nos amamos en los ángulos en las frutas
Delicia este milagro
Nos amamos
Managua, Junio 1992
ΑΓΑΠΙΟΜΑΣΤΕ
Σαγηνευμένοι με τα μάτια
Με τα δόντια μας με την
συγκατάθεση των ήλιων
αγαπιόμαστε
Αγαπιόμαστε σαν παθιασμένα
περιστέρια
σαν χαρούμενοι
πάνθηρες
μέσα στο μέλι
με τα δόντια
μέσα στα ανακατωμένα σεντόνια
πάνω στις γέφυρες
στα λιμάνια
και διαμαρτυρόμενοι αγαπιόμαστε
Αγαπιόμαστε δίπλα στα μωρά
μέσα στα πράσινα
μέσα στα μωβ
μέσα σε κίτρινα νανουρίσματα
με τις κραυγές
με τα χάδια
Μέσα σε καταιγίδες
μέσα στους θορύβους και τα φεγγαρόφωτα
μέσα στα όνειρα και στις σκοπιές
μέσα στους φτωχούς
μέσα στην άμμο των ουρανών με τα μάτια αγαπιόμαστε αγαπιόμαστε στις γωνιές
Γλυκύτατο είναι αυτό το θαύμα
Αγαπιόμαστε
Μανάγκουα, Ιούνης του 1992
25.EN UN PARQUE DE LA HABANA
Una muchacha recorre el parque
donde la sombra de los árboles protege
a las hormigas construyendo un camino
que da a la eternidad
Se sienta en un muro
recubierto de citas
Con su falda de lunares
cubre una rodilla de cobre
Sus ojos se dirigen al sol
En la vereda aparece un hombre amplio
con brazos de ciprés
y gesto absoluto
Ella trata de apagar
en sus mejillas
con manos de cristal
el fuego de las rosas
Descubre sin sorpresa el vino
que tibio se desliza
entre los muslos
como lengua de gato
La Habana, enero de 1992
ΣΕ ΕΝΑ ΠΑΡΚΟ ΤΗΣ ΑΒΑΝΑΣ
Ένα κορίτσι διασχίζει το πάρκο
όπου η σκιά των δέντρων προστατεύει
τα μυρμήγκια φτιάχνοντας ένα δρόμο
που πάει ως την αιωνιότητα
Στέκεται σε έναν τοίχο
γεμάτο με αποφθέγματα
και με τη φεγγαρίσια φούστα της
σκεπάζει ένα γόνατο από χαλκό
Τα μάτια της στρέφονται προς τον ήλιο
Μέσα απ’ τις φυλλωσιές εμφανίζεται ένας ευρύστερνος άντρας
με μπράτσα κυπαρισσένια
και με έναν καταφατικό μορφασμό
Eκείνη προσπαθεί να σβήσει
στα μαγουλά της
ε τα χέρια της από κρύσταλλο
τη φωτιά των τριαντάφυλλων
Ανακαλύπτει δίχως έκπληξη το κρασί
Που απαλό ρέει
ανάμεσα στα μούσκουλα
με τη γλώσσα ενός γάτου
Αβάνα, Γενάρης του 1992
26.NO NOS ENTENDEMOS
Ella
quiere
palabras
agridulces
obscenas
sí pero aún no
besos en el cuello
choque de astros
desnudez sin introito
caricias sin sospecha
Yo quiero como que no
aerolitos inesperados
sugerencia de recelo
sorpresa de rodilla
corpiño por ahí
algo de miedo
Ella quiere de un modo
yo de otro
No nos entendemos
ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΜΑΣΤΕ
Eκείνη
θέλει
λέξεις
γλυκόπικρες
πρόστυχες
ναι ,αλλά όχι ακόμα
φιλιά στο λαιμό,
σύγκρουση άστρων,
γύμνια δίχως προλεγόμενα,
ανύποπτα χάδια.
Εγώ θέλω, γιατί όχι,
αερόλιθους ανέλπιστους
υποδείξεις δυσπιστίας,
έκπληξη στα γόνατα,
κορσάζ στο κάτω μέρος,
κάτι από φόβο.
Eκείνη θέλει κατά τον ένα τρόπο
κι εγώ κατά τον άλλο
Δεν καταλαβαινόμαστε
27.UNA MUJER
Conocí a una mujer
cercana a la esbeltez
de olfato insaciable
sonrisa larga
pezones fáciles
con cierta luz
en las rodillas
Conocí a una mujer
engreída como seda china
de sexo abundante
como laguna
donde navegan
agonías y trifulcas
Conocí a a una mujer
Le pedí que se fuera
Que volviera hace diez años
ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ
Γνώρισα μια γυναίκα
κοντινή στη σβελτάδα
με όσφρηση άπληστη
με πλατύ χαμόγελο
με ρόγες εύκολες
με κάποιο φως
στα γόνατα
Γνώρισα μια γυναίκα
αλαζονική σαν κινέζικο μετάξι
σεξουάλα μέχρι εκεί που δε παίρνει
με ένα κόλπο
όπου μέσα του ταξιδεύουν
αγωνίες και φιλονικίες
Γνώρισα μια γυναίκα
Της ζήτησα να φύγει
Και να επιστρέφει κάθε δέκα χρόνια
28.JULIO CORTÁZAR
El científico Cortázar
descubrió la estrella Delicia
a doce mil millones de años luz
y eligió zambullirse
en aquel cuerpo celeste
a una distancia lejísima
aún desconocida
Aquel gigante
parecido
a Frankenstein
a una manzana prohibida
a la miel del fruto de la vida
se moría por Carol
la autonauta
que a su vez
se moría por él
Ella quiso ahorrarle el dolor
de verla partir
Él queriendo lo mismo
murió después que Ella
Yo amo a Julio Cortázar
desde el día
de su abrazo
de ciprés
azul
Managua, 8 de enero del 2001
ΧΟΥΛΙΟ ΚΟΡΤΑΣΑΡ
Ο επιστήμονας Κορτάσαρ
ανακάλυψε το άστρο Γλυκύτητα
σε απόσταση δώδεκα χιλιάδων εκατομμυρίων ετών φωτός
και επέλεξε να zambullirse
σε κείνο το ουράνιο σώμα
σε μια απόσταση απείρως μακριά
ακόμη άγνωστη
Εκείνος ο γίγαντας
που έμοιαζε
στον Φρανκενστάιν
σε ένα απαγορευμένο μήλο
και στο μέλι του καρπού της ζωής
πέθαινε για την Κάρολ
την αστροναύτη
που κι εκείνη από τη μεριά της
πέθαινε γι’ αυτόν
Eκείνη ήθελε να του απορροφήσει τον πόνο
Να τη δει να φεύγει
Αυτός θέλοντας το ίδιο
πέθανε μετά από κείνη
Εγώ αγαπώ τον Χούλιο Κορτάσαρ
Από τη μέρα
που αγκάλιασε
ένα κυπαρίσσι
γαλάζιο
Μανάγκουα, 8 του Γενάρη του 2001
29.PARA HACER EL AMOR
Abundan los lugares
para hacer el amor
Recomiendo
la cocina
tras agotar
los recursos
de la cebolla
y los frijoles rojos
O fingir que se está
en el cine
mientras en la TV
pasan películas
de terror
Puede hacerse
en un carro pequeño
mientras la gente
en el parque
se distrae
con reyertas de perros
O a la orilla
del lago
cuando hace
demasiado calor
para disimular
la desnudez
Olvidaba decir que la cama
es un lugar casi perfecto
ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΕΡΩΤΑ
Υπάρχουν άφθονα μέρη
για να κάνει κάποιος έρωτα
Συστήνω
την κουζίνα
αφού έχουν εξαντληθεί
τα αποθέματα
του κρεμμυδιού
και τα κόκκινα φασόλια
Η να καμωθεί κάποιος ότι βρίσκεται
στο σινεμά
ενώ στην TV
βάζουν ταινίες
τρόμου
Μπορεί να γίνει
και σε ένα μικρό αμάξι
ενώ ο κόσμος
στο πάρκο
είναι απασχολημένος
με τους σκυλοκαβγάδες
Η στην όχθη
μιας λίμνης
όταν κάνει
υπερβολική ζέστη
για να δικαιολογηθεί
η γύμνια
Ξέχασα να σας πω ότι το κρεβάτι
είναι σχεδόν το ιδεώδες μέρος
30.REGRESO
Siempre te sueño
Caminamos
por ciudades extensas
y te pierdo
A veces te beso
y el beso se extravía
en descomunal silencio
Te encuentro
entre edificios extraños
te veo en otros brazos
que al final del túnel
no existen
Te digo adiós
entre sábanas
demasiado blancas
Regreso a ti
como a mis manos
como a los sueños
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ
Πάντα σε ονειρεύομαι
Βαδίζουμε
μέσα σε αχανείς πόλεις
και σε χάνω
Κάποτε σε φιλώ
και το φιλί μου χάνεται
μέσα σε μια ακοινώνητη σιωπή
Σε συναντώ
μέσα σε παράξενα κτήρια
σε βλέπω μέσα σ’ άλλες αγκαλιές
που στο τέλος του τούνελ
δεν υπάρχουν
Σου λέω αντίο
μέσα σε σεντόνια
πάλλευκα
Επιστρέφω σε σένα
όπως στα χέρια μου
όπως στα όνειρά μου
31.ÓSCAR TURCIOS
El Ronco era mujeriego valiente complicado
Amigo hasta el sufrimiento
y el abrazo largo
Leal a la pistola
a la bandera y la consigna
a la clandestinidad
La malicia de sus ojos
parecía miel de avispa
Debe haber muerto con la voz en estado supremo con los puños en estado de gracia
y en los ojos el color de los siglos
Febrero 2010
ΟΣΚΑΡ ΤΟΥΡΘΙΟΣ
El Ronco ήταν γυναικάς ,γενναίος ,μπερδεμένος
Φίλος μέχρι το βάσανο
και η μεγάλη αγκαλιά
Πιστός στο πιστόλι
στη σημαία, στις εντολές που του δίνονταν
και στη συνωμοτικότητα
Η κακότητα των ματιών του
έμοιαζε με μέλι σφήγκας
Θα πρέπει να πέθανε με τη φωνή του στη διαπασών ,με τις γροθιές του σε κατάσταση χάρητος,
και με το χρώμα της αθανασίας στα μάτια του
Φλεβάρης του 2010
32.SANDINO
¿Dónde estás?
¿Dónde está la luz
severa y dulce de tus pupilas el cabello oscuro
la autoridad sobre los jardines las hormigas
y las mazorcas?
¿Dónde estás indio?
¿Qué te hiciste sueño?
¿Para dónde te marchaste jornalero?
Donde quiera que estés
te sigo siguiendo
como si fueras
Padre nuestro
un caballo negro con las crines rojas galopando en las viejas cañadas en los nuevos caminos
Managua, mayo del 2000
ΣΑΝΤΙΝΟ
Που είσαι?
Που βρίσκεται το φως
το άσπιλο και γλυκό πού έχουν οι κόρες των ματιών σου το μαλλί το μαύρο
η εξουσία σου πάνω στους κήπους και τα μυρμήγκια
και τις μαζούρκες?
Που είσαι ινδιάνε?
Έγινες ένα όνειρο?
Για που το ‘βαλες μεροκαματιάρη?
Όπου και να σαι
σ’ ακολουθώ έρχομαι πίσω σου
σα να ήσουν
ω Πατέρα μας
ένα μαύρο άλογο με κόκκινη χαίτη που καλπάζει μέσα απ’ τα παλιά περάσματα προς τους νέους δρόμους
Μανάγκουα, Μάης του 2000
33.MANUELITA SÁENZ
le escribió a su esposo
un inglés aburrido
como una hoja marchita
no eres digno de ser
el marido de la amante
de Bolívar
Según dice Hugo Chávez
y también Marcela yo inventé
tan célebre frase
La verdad es que Manuelita
arañó por celos el rostro de don Simón
y por amor le mordió
el hombro derecho
le salvó la vida
y los resfríos
y puso sus manos dulces
en el culo de hierro
del Libertador
Η ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ ΣΑΕΝΖ
Έγραψε στο σύζυγό της,
ένα βαρετό εγγλέζο
που ήταν σαν ένα μαραμένο φύλο,
δεν είσαι ικανός να είσαι
ο σύζυγος της ερωμένης
του Μπολίβαρ
Όπως λέει ο Ούγο Σάντσεζ
κι επίσης η Μαρσέλα, εγώ εφεύρα
αυτή την περιβόητη φράση.
Η αλήθεια είναι ότι η Εμμανουέλα,
γρατζούνισε λόγω ζήλιας το πρόσωπο του Δον Σιμόν,
και από έρωτα του δάγκωσε
το δεξί ώμο,
του έσωσε τη ζωή,
τον γλύτωσε από τα κρυολογήματα,
και έβαλε τα γλυκά της χέρια
στον σιδερένιο κώλο
του Απελευθερωτή.
34.SUEÑO CON CARLOS FONSECA
Vive
en un barrio
de tejas cordiales
A salvo de navajazos
por la espalda
Dispuesto
al encuentro
con los pobres
y a la gratitud
de los cenzontles
A mí me quiere no por poeta
si no porque soy llorón
y no me da miedo la muerte
Anoche volví a soñarlo
vivo y fugaz
en la montaña
Saltaba desde lo alto
como jaguar de terciopelo
y llegaba a darme
el esperado abrazo
Me decía algo
-una frase que no recuerdo-
y me dejaba en el alma
lágrimas y flores
la certidumbre de un puño
una encomienda de miel
y un derrotero
para las nuevas
victorias
febrero de 2010
ΡΕΜΒΑΣΜΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΛΟΣ ΦΟΝΣΕΚΑ
Ζει
σε ένα μπάριο
de tejas cordiales
Σωσμένος από πισώπλατες
μαχαιριές
διαθέσιμος πάντα
στις συναντήσεις του
με τους φτωχούς
και όλος τρυφερότητα
για τα σπουργίτια
Εμένα δε μ’ αγαπά ως ποιητή
αλλά γιατί είμαι ευαίσθητος
και δε με φοβίζει ο θάνατος
Απόψε τον ονειρεύτηκα και πάλι
Ζωντανό και φυγά
Στο βουνό
Πηδούσε από ψηλά
σαν πάνθηρας από βελούδο
κι ερχόταν για να μου δώσει
τον αναμενόμενο εναγκαλισμό
Μου έλεγε κάτι
-μια φράση που δε θυμάμαι-
Και μου απέθετε πάνω στην ψυχή μου
δάκρυα και λουλούδια
τη βεβαιότητα μιας γροθιάς
μια αποστολή από μέλι
και μια ρότα
για τις νέες
νίκες
Φλεβάρης του 2010
35.EN EL DÍA DE LA MADRE
Mañana te daré
paloma mensajera
un candelabro de bronce
un pájaro carpintero
una escalera para alcanzar
los cráteres de tu luna llena
Tal vez un ramo
de flores amarillas
o la luz blanca
de otros dientes de leche
Hoy te entrego como el sol
le entrega a la mañana
las nostalgias todas
y la certidumbre
del corazón que corre
como un caballo esbelto
ΣΤΗ ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ
Αύριο θα σου δώσω
ταξιδιωτικό μου περιστέρι
ένα κηροπήγιο φτιαγμένο από
έναν δρυοκολάπτη
μια σκάλα για να ανέβεις
στους κρατήρες της πανσελήνου
Ίσως ένα κλαδί
από κίτρινα λουλούδια
η από ένα λευκό φως
ή από άλλα πάλλευκα δόντια
Σήμερα σου αφοσιώνομαι όπως ο ήλιος
σου χαρίζει το πρωινό
όλες τις νοσταλγίες
και τη βεβαιότητα
της καρδιάς μου που τρέχει
σαν ένα σβέλτο άλογο.
36.JOSÉ MARTÍ
Tengo delante a mí tu retrato
tu luz sobre la frente
tus ojos de poeta
capaces
de desordenar
a cualquier obrera
a cualquier princesa
El gesto levantado
como invitando al riesgo
al martirio
a la ternura
el pecho despojado de arrogancia
los dedos crispados
reclamando Dos Ríos*
No sé cómo nombrar
te diré aceite colina ave pez fuego
inevitable jardín de rosas blancas
vino de distintos templos
De vos amigo espero
el abrazo de tus brazos
tu rostro perfecto
tu caballo rojo
tu galope al viento
ΧΟΣΕ ΜΑΡΤΙ
Έχω μπροστά μου το πορτραίτο σου,
το φως πάνω στο μέτωπό σου,
τα μάτια σου του ποιητή,
τα ικανά
για ν’ αποπλανήσουν,
οποιαδήποτε εργάτρια,
οποιαδήποτε πριγκηπέσα.
Τη χειρονομία σου υψωμένη,
σάμπως να σαι καλεσμένος για το ρίσκο,
για το μαρτύριο,
για την τρυφερότητα,
το στήθος σου λεηλατημένο απ’ την περηφάνια σου,
τα δάχτυλά σου τεντωμένα,
καθώς μάχεσαι μέχρι θανάτου στη μάχη του Ντος Ρίος.
Δεν ξέρω πώς να σε ονομάσω.
Θα σε πω λάδι, λόφο, πουλί, ψάρι, φωτιά,
άβατο κήπο από λευκά ρόδα,
κρασί από διάφορες εποχές.
Από Σένα φίλε μου προσμένω,
τον εναγκαλισμό των μπράτσων σου,
το τέλειό σου πρόσωπο,
το κόκκινο άλογό σου,
τον καλπασμό σου μέσα στον άνεμο.
37.DOÑA ANITA Y DON TOMÁS
Don Tomás me heredó el nombre, la afición por las mujeres y la devoción por Sandino. Además me enseñó el amor por las metáforas, la literatura de Montalvo, de González Prada y de Flaubert. Y la ansiedad por la línea recta.
Aquél viejo malgeniado, abstemio, llorón y sandinista me cargaba por las noches, mientras yo gritaba como gorrión maltratado; y me amaba como si yo fuera el niño Dios.
Cuando el terremoto del 31 destruyó la capital y arruinó a la familia, el señor se fue para Managua. Tomás, el librero, fue dueño de una enorme biblioteca que me dejó de herencia. Se sacó la lotería con el número 1109 y lo repartió entre sus amigos y antiguas amantes. Cuando murió gritó mi nombre. Yo estaba entre pájaros, fusiles, aguaceros y peligros.
Fui hijo único. Cuando nací mi mamá, doña Anita, tenía cuarenta y un años. Por eso estaba destinado a ser idiota, poeta o guerrillero. Ella era dueña de un taller con cincuenta muchachas esbeltas que fabrican puros chilcagras y hablaban en secreto de cogederas para que yo no las oyera. Yo me enteré de todos modos. Me heredó las orejas, el padre nuestro en latín, la devoción por Francisco el de Asís y la afición —como todo lo prohibía— por los pecados carnales. En el minuto de morir me bendijo y, desde entonces, soy inmune a las balas y al miedo del infierno.
Η ΔΟΝΙΑ ΑΝΙΤΑ ΚΙ Ο ΔΟΝ ΤΟΜΑΣ
Ο Δον Τομάς μου κληρονόμησε το όνομά του , τη κλίση μου για τις γυναίκες και την αφιέρωση μου στον Σαντίνο. Επιπλέον μου δίδαξε τον έρωτα για τις μεταφορές, τη λογοτεχνία του Μονταλβο, του Γκονζάλεθ Πράδα και του Φλωμπέρ. Και την αγωνία για την ίσια γραμμή.
Εκείνος ο γέρος ο κακότροπος, ο μη πότης, ο κλαψιάρης, ο σαντινίστας, με φόρτωνε με ένα σωρό πράγματα τις νύχτες ,ενώ εγώ τσίριζα σαν σπουργίτι κακοπαθημένο; και με αγαπούσε σαν να ήμουν εγώ το παιδί Θεός.
Όταν ο σεισμός της 31ης του 1931 κατέστρεψε την πρωτεύουσα και διέλυσε τη φαμίλια μας, ο κύριος έφυγε για τη Μανάγκουα. Ο Τομάς , ο βιβλιοπώλης, ήταν τ’ αφεντικό μιας τεράστιας βιβλιοθήκης που μου άφησε ως κληρονομιά. Κέρδισε το λαχείο με το νούμερο 1109 και μοίρασε το χρήμα στους φίλους του και στις παλιές του ερωμένες. Λίγο πριν πεθάνει φώναξε δυνατά το όνομά μου. Εγώ βρισκόμουν πια ανάμεσα σε πουλιά, τουφέκια, μπουρίνια και κινδύνους.
Υπήρξα ένα παραδειγματικός γιος. Όταν γεννήθηκα η μητέρα μου, η δόνια Ανία, ήταν σαρανταενός ετών . Γι αυτό ήμουν μοιρογραμμένος να είμαι ηλίθιος , ποιητής ή αντάρτης. Εκείνη ήταν τα’ αφεντικό ενός εργαστηρίου με πενήντα σβέλτες κοπέλες που έφτιαχναν πούρα και τσιγαρίγιος από μαύρο καπνό και που μιλούσαν χαμηλόφωνα και συνωμοτικά για να μην τις άκουγα. Εγώ μπήκα στο κόλπο με όλους τους τρόπους. Μου κληρονόμησε τα μεγάλα αυτιά, ο πατέρας μας στα λατινικά, την αφοσίωση για τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης και την κλίση —καθώς όλα ήταν απαγορευμένα— γι τα σωματικά αμαρτήματα. Τη στιγμή που πέθανε με ευλόγησε και, από τότε, εγώ είμαι απρόσβλητος από τις σφαίρες και από το φόβο της κόλασης.
38.BOLÍVAR
a Hugo Cháve
Bolívar cabalgaba todo el día
Por las noches seducía señoras risueñas desafiaba insomnios
y lechos de geometrías difíciles
En otros minutos despedazaba abismos y cadenas saciaba su espada para levantar banderas
y degollar estrellas ajenas
Llegó a las batallas
donde otros no han llegado
previó uniones
anchas y largas
que algún día
serán las buenas notas de una sonata posible y la certidumbre en esta nueva historia habitada por gallardos
No hay constancia de una sola sonrisa tan solo proclamas solemnes y profecías simples
catedrales perfectas
y cartas de amor a Manuelita
la feroz la dulce
la pedazo de lago
la definitiva
ΜΠΟΛΙΒΑΡ
Στον Ούγο Τσάβες
Ο Μπολίβαρ κάλπαζε όλη τη μέρα
Τις νύχτες σαγήνευε τις χαμογελαστές κυρίες προκαλώντας ονειροπολήσεις
και κλίνες για δύσκολες γεωμετρίες
Κάποιες άλλες στιγμές πετσόκοβε αβύσσους και αλυσίδες ικανοποιούσε τη σπάθα του για να ξεσηκώσει σημαίες
σφαγιάζοντας μακρινά αστέρια
Έμπαινε στις μάχες
εκεί όπου οι άλλοι δεν είχαν μπει
πρόβλεψε ενώσεις
ευρείες και διαρκείς
που κάποια μέρα
θα γίνουν οι καλές νότες μιας πιθανής σονάτας και της βεβαιότητας γι’ αυτή τη νέα ιστορία την κατοικημένη από γενναίους
Δεν υπάρχει μαρτυρία για ένα μόνο χαμόγελο γιατί απλούστατα μόνο διακηρύσσεις σοβαρά πράγματα και απλές προφητείες
καθεδρικούς τέλειους
Και ερωτικές επιστολές στην Μανουελίτα
την άγρια και τη γλυκιά
την άξεστη της λίμνης
την παντοτινή
39.SALVADOR ALLENDE
Un río de raíces
desde aquellos minutos
largos como el ancho mar
sudando Termópilas
como si el caballero
fuera guitarra
y zapato largo o arquero
disparando agudos
y alamedas
desde aquel recinto
demasiado pequeño
para tan grande hazaña
SALVADOR ALLENDE
Ένας ποταμός από ρίζες
μετά από εκείνα τα λεπτά
τα ατέλειωτα σαν την πλατιά θάλασσα
ιδρώνοντας σαν να ήταν στις Θερμοπύλες
σαν να ήταν ο καβαλάρης
κιθάρα
και παπούτσι μεγάλο η τοξότης
εκτοξεύοντας οξέα
και κλαριά δέντρων
μέσα από εκείνο το καταφύγιο
το υπερβολικά μικρό
για μια τόση μεγάλη ανδραγαθία
40.EN LIMA
La excelente herencia
es horizontal y húmeda
como una mujer al borde de la entrega
No dejo pasar
un caballo esbelto y lúcido
Al otro lado está Pizarro
el convento el río hablador
unos balcones hechos para mirar
esta larga y bravía historia
En algún lugar una pareja de piedra
tiene los ojos cerrados en el beso
y a sus pies las olas frías
le dan calor a la neblina
Más lejos los cuerpos descuartizados
de guerreros y poetas
escarban mis ternuras
y la llamada maravilla del mundo
se parece a Dios y a los pobres
Cuando en diciembre sale el sol
me asombra comprobar
que Marcela Camila
Juan y Sebastián existen
Aquellos viejos sueños regresan
para despertarme en este jardín
donde los héroes abundan
como si fueran gente
ruiseñores y palabras nuevas
ΣΤΗ ΛΙΜΑ
Η εξαίρετη
είναι οριζόντια και υγρή
σαν μια γυναίκα πριν το πάρσιμό της
Δεν αφήνω να περάσει
Ένα άλογο σβέλτο και φωτεινό
Στην άλλη μεριά βρίσκεται ο Πιζάρο
το μοναστήρι, το φλύαρο ποτάμι
και κάποια μπαλκόνια για να βλέπεις
αυτή τη μακρά και άγρια ιστορία
Σε κάποιο μέρος ένα ζευγάρι από πέτρα
έχει τα μάτια του κλειστά στο φιλί
και στα πόδια του τα κρύα κύματα
το ζεσταίνουν στην καταχνιά
Πέρα μακριά τα διαμελισμένα κορμιά
των πολεμιστών και των ποιητών
αναμοχλεύουν τις τρυφερότητες μου
και το επονομαζόμενο θαύμα του κόσμου
μοιάζει του Θεού και των φτωχών ανθρώπων
όταν τον Δεκέμβρη βγαίνει ο ήλιος
με εκπλήσσει που διαπιστώνω
ότι η Μαρσέλα η Καμίλα
ο Χουάν κι ο Σεμπαστιάν υπάρχουν
Εκείνα τα παλιά όνειρα επιστρέφουν
για να με ξυπνήσουν μέσα σ’ αυτόν τον κήπο
όπου οι ήρωες περισσεύουν
σαν να ήταν πλήθη
από αηδόνια και νέες λέξεις
41.MADAME BOVARY, MANUELA, MARCELA Y LAS OTRAS
Ignoro cómo ocurrió
pero me enamoré para siempre
de las piernas de Madame Bovary
y de sus ojos intensos
—Jamás me interesó
salvo para la compasión
Marilyn Monroe—
Doña Magdalena amiga de mi tía Lala
desordenó mi fantasía de niño
y doña Dora fascinó con sus orgasmos múltiples
mi adolescencia de río
Después llegaron Yelba
la hermosa paridora y eterna
Josefina la de las sandalias de espuma
Charlotte la clandestina
me llevó al país de las cosquillas
con su acento inglés
y su sonrisa
de cajeta de leche
Velia compartió peligros y sollozos
Y otras más
se fueron para no volver
En mis horas de malacrianza y de poder
en la última estación
devolviéndome la capacidad del asombro
llegó Marcela alta bella amada
con su voz de violín y sus ojos de vino tinto
con su luz inagotable
Mas nunca
—ni cuando perdí la inocencia
en las aguas del río Matagalpa
ni cuando pasé hambre
en la selva del Wanki
ni a la hora de la capucha
el suplicio
y la dignidad—
abandonó mis sueños
la muchacha de las uñas largas
de los ideales completos la celosa
la dulce la Manuelita Sáenz
Η ΜΑΝΤΑΜ ΜΠΟΒΑΡΙ,Η MANΟΥEΛA, Η MAΡΣΕΛΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΕΣ
Αγνοώ το πώς συνέβη
αλλά ερωτεύτηκα
τις γάμπες της Madame Bovary
και τα έντονα μάτια της
—Ποτέ δεν με ενδιέφερε
Παρά μόνο για συμπόνια
η Marilyn Monroe—
Η Δόνια Μαγδαλένα η φίλη της θείας μου Λάλας
αποπροσανατόλισε εντελώς την παιδική μου φαντασία
κι η Δόνια Δώρα σαγήνευσε με τους πολλαπλούς της οργασμούς
την ποταμίσια μου αθωότητα
Ύστερα ήρθαν η Yelba
όμορφη και αθάνατη paridora
η Josefina με τα σαντάλια της από αφρό
η Charlotte της παρανομίας
που με πήγε στη χώρα των las cosquillas
με την αγγλική της προφορά
και το χαμόγελό της
de cajeta de leche
Η Velia που μοιράστηκε μαζί μου κινδύνους y sollozos
κι άλλες πολλές
που έφυγαν για να μη ξαναγυρίσουν πια
Στις ώρες μου τις κακότροπες και της εξουσίας
στον τελευταίο σταθμό
επιστρέφοντάς μου την ικανότητα της έκπληξης
έφτασε η Μαρσέλα ψηλή όμορφη αξιαγάπητη
με το φως της από βιολί και ατ μάτια της από κόκκινο κρασί
με το φως της το αξόδευτο
Αλλά ποτέ
—ούτε όταν έχασα την αθωότητα
στις όχθες του ποταμού Ματαγάλπα
ούτε όταν πέρασα πείνα
στο δάσος του Wanki
ούτε την ώρα της κουκούλας
του μαρτυρίου
και της αξιοπρέπειας—
εγκατέλειψε τα όνειρά μου
το κορίτσι με τα μακριά νύχια
το κορίτσι των ολοκληρωμένων ιδεωδών η ζηλιάρα
η γλυκιά η Εμμανουέλα Σάενζ.
42.FIDEL
La luz es persistente
y él se llama Fidel
Así le dice la gente
La voz es convincente
de este lado de la piel
Algunos son enemigos
y muchos son los amigos
Hay ansiedad de jilguero
y vocación de corcel
y en ese gran hormiguero
él se llama Fidel
En las entrañas del río
y en el próximo mañana
ya dejó de tener frío
la mismísima montaña
Entre rayos y luceros
y el asombro de la miel
él se llama Fidel Así le dice la gente mientras le estorba la gloria cuando cruza por el puente derechito hacia la historia
Lima, abril del 2006
ΦΙΝΤΕΛ
Το φως επιμένει
κι αυτός ονομάζεται Φιντέλ.
Έτσι τον αποκαλεί ο κόσμος
Η φωνή του είναι πειστική
κι απ’ αυτή τη μεριά του δέρματος.
Κάποιοι είναι εχθροί του
και πολλοί είναι οι φίλοι του.
Υπάρχει μια αγωνία καρδερίνας
κι η τάση ενός αλόγου
και σε κείνο το μεγάλο μυρμήγκιασμα
αυτός ονομάζεται Φιντέλ.
Στα σωθικά του ποταμού
και την επόμενη μέρα
πια έπαψε να κατεβάζει κρύο
το γνωστό βουνό
Ανάμεσα σε αυγερινούς και αστροπελέκια
και του μελιού την έκπληξη
αυτός ονομάζεται Φιντέλ. Έτσι τον λέει ο κόσμος καθώς τον ενοχλεί η δόξα όταν στρέφεται από το δεξιό γεφυράκι προς την Ιστορία.
Λίμα, Απρίλης του 2006
43.¡AY, ESTE FIDEL!
Mano
melena
gota de miel
¡Ay este Fidel!
Hueso duro de roer
madera fina
varita mágica
pariente del Che
¡Ay este Fidel!
Cómo susurra
cómo truena
ruge como jilguero
¡Ay este Fidel!
Dame la mano Fidel
dame la frente Fidel
aquella idea Fidel
aquella espada
Managua, 13 de agosto, 2002
AΧ,ΑΥΤΟΣ Ο ΦΙΝΤΕΛ!
Χέρι
χαίτη
σταγόνα από μέλι
Αχ, αυτός ο Φιντέλ!
Κόκκαλο σκληρό από
μαδέρι φίνο
μαγικό ραβδί
σύντροφος του Τσε
Αχ, αυτός ο Φιντέλ!
Πως μουρμουρίζει
πως μπουμπουνίζει
πως τιτιβίζει σαν καρδερίνα
Αχ, αυτός ο Φιντέλ!
Δώσε μου το χέρι Φιντέλ
δώσε μου το μέτωπό σου Φιντέλ
εκείνη την ιδέα Φιντέλ
εκείνο το σπαθί
Μανάγκουα, 13 του Αυγούστου του 2002
44.ANTORCHA
A Marcela
Siempre hay algo nuevo
que decir
Decir que aquella tarde
hubo sospecha de algas
y constelaciones Que algún día llegará el crepúsculo
y que sólo entonces me darías un abrazo de caballo
de colibrí
Aquella tarde
sin embargo
te negaste a desvestir
los ojos
impecables
No me picaron
tus avispas tenues
Ahora me diste
el abrazo esperado
Por eso liberé
a las monjas
y fuimos como la uña
y la carne
como el cabello
de los gatos
Fuimos
pequeños golpes
de guitarra
de fósforo
una sola antorcha
la leche
los árboles
más íntimos
Tus ojos
lanzaron al viento
las medias
la neblina y los pañuelos
se arrancaron la piel
y desnudos me buscaron
entre muchedumbres
y manuscritos
La contradicción
por vez primera
se hizo arrullo
de cobalto
y te fuiste
y me fui
como un río de palomas
Hasta la consumación
de las naranjas dulces
Matagalpa, 20 de agosto de 1989
ΔΑΔΑ
Στη Μαρσέλα
Πάντα υπάρχει κάτι καινούριο
για να πεις
Να πεις λόγου χάριν ότι εκείνο το απόβραδο
υπήρχε μια υποψία από φύκια
και αστερισμούς
Ότι κάποια μέρα θα
έρθει το
λυκόφως
κι ότι μόνο τότε θα μου
μια αγκαλιά από άλογο
κι από κολιμπρί
Εκείνο το απόβραδο
ωστόσο
αρνήθηκες να γυμνώσεις
τα μάτια σου
να αφήσες
τα προσχήματα
Δεν με έτσουξαν
οι τρεμάμενες σφήκες σου
Τώρα μου έδωσες
την αναμενόμενη αγκαλιά
Γι’ αυτό απελευθέρωσα
τις μοναχές
και γίναμε τόσο κοντινοί όπως το νύχι
και η σάρκα
όπως το μαλλί
των γάτων
Ήμασταν
μικρά χτυπήματα
της κιθάρας
του φωσφόρου
μια μόνο δάδα
το γάλα
των δέντρων
πιο οικείοι
Tα μάτια σου
εκτόξευσαν στον άνεμο
το καλσόν
την καταχνιά και τα μαντήλια
ξερίζωσαν το δέρμα
και γυμνά με αναζήτησαν
ανάμεσα σε πλήθη
και χειρόγραφα
Η αντίθεση
για πρώτη φορά
έγινε νανούρισμα
από κοβάλτιο
και ήσουν
και ήμουν
και ήμασταν
σαν ένας ποταμός από περιστέρια
Ως την κατανάλωση
των γλυκών πορτοκαλιών
Mαταγάλπα, 20 του Αυγούστου του 1989
45.EXPEDIENTE
Soy un monolito
En mí sólo cabe
la exactitud de la piedra
Soy un insólito
pequeñísimo detalle
del universo
Soy una raíz callada
un venado
un lápiz de vidrio
Soy un bosque redondo
como la misma historia
del fuego
Yo soy un monolito
de todos
20 de agosto de 1989
ΦΑΚΕΛΟΣ
Είμαι ένας μονολιθικός άνθρωπος
Μέσα μου χωράει μόνο
η ακρίβεια της πέτρας
Είμαι ένας ασυνήθιστος άνθρωπος
μια ελάχιστη λεπτομέρεια
του σύμπαντος
Είμαι μια σιωπηλή ρίζα
ένα ελάφι
ένα μολύβι από γυαλί
Είμαι ένα στρογγυλό δάσος
όπως η ίδια η ιστορία
της φωτιάς
Εγώ είμαι ένας μονολιθικός άνθρωπος
δικός σου
και όλων
20 του Αυγούστου του 1989
46. PAISAJE DESPUÉS DE LA BATALLA
El incendio
arruinó las magnolias
Pero de sus cenizas
creció esta columna
hecha de acero y miel
y galope de caballos
El cataclismo
no lo derribó todo
Le faltó abrasar
los espejos sucios
y el vómito de monedas
bíblicas
Y esto
porque llegaron otros
con sus mensajes
de campanas
sus hojas de limonero
su lucidez de jaguar
28 de junio de 1989
ΤΟΠΙΟ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ
Η φωτιά
κατέστρεψε τις μανόλιες
Αλλά από τις στάχτες του
μεγάλωσε αυτή η κολώνα
η καμωμένη από ατσάλι και μέλι
κι από αλόγων καλπασμό.
Ο κατακλυσμός
δεν τα ανέτρεψε όλα
Του απέμενε να αγκαλιάσει
Τους βρώμικους καθρέφτες
και το ξερατό από μονέδες
βιβλικές
Κι αυτό
γιατί κατέφτασαν άλλοι
με τα μηνύματά τους
από καμπάνες
με τα φύλλα τους της λεμονιάς
και με τη διαύγειά τους του πάνθηρα
28 του Ιούνη του 1989
47.DECLARACIONES
Amo la leve luz
que se filtra
entre tus dedos
La curva
la pequeña oscuridad
de tus rodillas
Amo la frambuesa
escondida en la raíz
de tus cabellos
La lentitud de tus muslos
de tus caderas
transparentes
Amo la inconsecuencia
de los espejos
mas nítidos
a toda música
opaca
Soy tuyo
amor
como un estuche azul
Tuyo
como los robles
y la hierbabuena
Junio de 1989
ΔΗΛΩΣΕΙΣ
Αγαπώ το ανεπαίσθητο φως
που φιλτράρεται
ανάμεσα στα δάχτυλά σου
Την καμπύλη
τη μικρή σκοτεινιά
των γονάτων σου
Aγαπώ τα βατόμουρα
τα κρυμμένα στη ρίζα
των μαλλιών σου
Τη βραδύτητα των μυών σου
των διάφανων
γοφών σου
Αγαπώ την ασυνέπεια
των πιο ευκρινών
καθρεφτών
Αυτό που επιβιώνει
σε κάθε ακαθόριστη
μουσική
Είμαι ο δικός σου
έρωτας
σαν μια γαλάζια κασετίνα
Δικές σου
οι βελανιδιές
και ο δυόσμος
Ιούνιος του 1989
48.AUNQUE NO ESTÉS
Cuando oigo
el latido azul
de los perros
y el viento
remueve
toda levedad
Saltan
como duendes
tus ojos
Las ventanas
sacuden
su polvo de luz
Y estás ahí
aunque no estés
y hasta lo duden
los anillos de Saturno
el olor de las flores
Cuando enciendo
un fósforo
para fumar la noche
y no estás
todo cambia
de color
AΝ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ ΕΔΩ
Όταν ακούω
το γαλάζιο αλύχτισμα
των σκύλων
κι ο άνεμος
ανακινεί
κάθε ελαφρύ πράγμα
Αναπηδούν
σαν δαιμόνια
τα μάτια σου
Τα παράθυρα
τινάζουν
τη σκόνη τους από φως
Κι είσαι εκεί
παρόλο που δεν είσαι
και μέχρι να το αμφισβητήσουν
Το αηδόνι
οι δακτύλιοι του Κρόνου
το άρωμα τω λουλουδιών
Όταν ανάβω
ένα σπίρτο
για να καπνίσω τη νύχτα
και δεν είσαι εδώ
τα πάντα αλλάζουν
χρώμα
49.TOS SOLITARIA
Ahora que no estás
mis accesos de tos
buscan tus manos
Las manecillas
del tigre
buscan
La leyenda
de la miel
buscan
Ahora que no estás
mis accesos de tos
¡ay!
ΕΣΥ ΜΟΝΑΧΙΚΗ
Τώρα που δεν είσαι εδώ
οι προσβάσεις μου σε Σένα
αναζητούν τα χέρια σου
Τα μουστάκια
του τίγρη
ψάχνουν
Το μύθο
του μελιού
ψάχνουν
Τώρα που δεν είσαι εδώ
οι προσβάσεις μου σε Σένα
αχ!
50.TUS OJOS
Me vencieron tus ojos
Son venados
que corren en un túnel
hasta la meta
Donde bastan los ríos
las abejas
el flujo y el reflujo
los estremecimientos
Donde basta la luz
retenida
en una gota de miel
para vivir
19 de agosto de 1989
TA MATIA ΣΟΥ
Mε νίκησαν τα μάτια σου
Είναι ελάφια
που τρέχουν σε ένα τούνελ
ως το τέρμα
Όπου αρκούν τα ποτάμια
οι μέλισσες
η ροή και η άμπωτη
οι ανατριχίλες
Όπου αρκεί το φως
το περίκλειστο
σε μια σταγόνα από μέλι
για να ζήσεις
19 του Αυγούστου το 1989
51.TE AÑORAN LAS AZUCENAS
a Marianella Corriols
Ella
lo que se dice
una muchacha sólida
Un afluente
la hipotenusa
el misterio
Una muchacha
bella como la luz
de las abejas
Que odia
las heridas
pero las cura con amor
Entre los huesos triturados
colocó una constelación
de estrellas fugaces
Ahora duerme
en un lecho lejano
y tibio
Y yo sólo sé
cómo las azucenas
la añoran
20 de agosto de 1989
ΣΕ ΝΟΣΤΑΛΓΟΥΝ ΟΙ ΛΕΥΚΟΙ ΚΡΙΝΟΙ
στη Marianella Corriols
Eκείνη
ο κόσμος την ξέρει
σαν μια κοπέλα σταθερή
Ένας παραπόταμος
η υποτείνουσα
το μυστήριο
Μια κοπέλα
όμορφη όπως το φως
των μελισσών
Που μισεί
τις πληγές
αλλά που τις γιατρεύει με αγάπη
Μέσα στα θρυμματισμένα της κόκκαλα
τοποθέτησε έναν αστερισμό
από φευγαλέα αστέρια
Τώρα κοιμάται
σε μια κλίνη απόμακρη
και ήσυχη
Κι εγώ μόνο ξέρω
ότι οι λευκοί κρίνοι
τη νοσταλγούν
20 του Αυγούστου του 1989
Anejo 1
Frases y sentencias de Tomás Borge
Το πιστεύω του Τομάς Μπόρχε, μέσα από φράσεις βγαλμένες από πολιτικούς λόγους του, από συνεντεύξεις που έδωσε, και κείμενα που έγραψε κατά μήκος της ζωής του. Πολλές απ’ αυτές τις φράσεις ακούγονται ακόμη και σήμερα από τα χείλη της νεολαίας και του λαού της Νικαράγουας, στις διάφορες επετείους της επανάστασης των Σαντινίστας. Ο Μπόρχε μαζί με τον Σαντίνο, τον Κάρλος Φονσέκα και τον πρεσβύτερο και μεγάλο ποιητή της Νικαράγουας τον Ερνέστο Καρντενάλ είναι η πνευματική της πρωτοπορεία.
(Σημείωση του μεταφραστή)
-Ο Σαντινίστα θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από την ικανότητά του για αλληλεγγύη;, αυτός που δεν είναι αλληλέγγυος δεν είναι επαναστατικός.
– Ο Σαντινισμός είναι η επιστήμη η εφαρμοσμένη στην πραγματικότητα της Νικαράγουας.
– Η ιστορία της Νικαράγουας δεν είναι η ίδια τώρα, απ’ ότι μετά την ύπαρξη του Μετώπου των Σαντινίστας; το Μέτωπο των Σαντινίστας σημαδεύει ,χαράζει το δρόμο γι αυτή τη χώρα τώρα, το αύριο της ,αλλά εγώ πιστεύω και το μέλλον της.
– Οι γυναίκες είναι καλύτερες από τους άντρες, γι αυτό είμαι πεπεισμένος… πιο οργανωμένες, πιο οργανωμένες, πιο πιστές, πιο ανιδιοτελείς απ’ ότι όλοι εμείς οι άντρες.
– Αισθάνομαι περήφανος που εξακολουθώ να είμαι σαντινίστας, που εξακολουθώ να είμαι πιστός στη μαυρόασπρη σημαία του κόμματός μας, που εξακολουθώ να είμαι πιστός στη δική μας επαναστατική οργάνωση; Και πεθαίνω υπερήφανος που είχα το μέτωπο ψηλά, κι που δεν απίστησα στις αρχές μου, που δεν ήμουν άπιστος με τους φίλους μου και τους συντρόφους μου ούτε με τη σημαία μου ούτε με τις ιαχές μου της μάχης.
– Μη γονατίζετε ποτέ, παρά μόνο μπροστά στη σημαία της πατρίδας μας, κρατηθείτε όρθιοι απέναντι στους πανίσχυρους της γης, και με τα μάτια φωτισμένα από έρωτα μπροστά στον ηρωικό λαό μας.
– Υπήρξα ένας άνθρωπος που αγαπήθηκε, που μισήθηκε, που προκάλεσε φόβο. Δε μπορεί κάποιος να αγαπήσει το λαό του, δίχως να τον έχουν φοβηθεί και μισήσει οι εχθροί του λαού..
– Η πιο υψηλή αξία ενός επαναστάτη: η πίστη στις αρχές.
– Οι σαντινίστας έχουμε πολλαπλασιαστεί σαν ψωμιά μέσα στην έρημο.
– Μπορώ να πω αντίο, αλλά όταν έρθει η ώρα να κλείσω τα μάτια μου, θα τα κλείσω με αξιοπρέπεια, επειδή εξακολουθώ να αγαπώ ως το τελευταίο λεπτό της ζωής μου το Σαντινιστικό Μέτωπο της Εθνικής Απελευθέρωσης.
– Όταν άκουσα την είδηση ότι ο Κάρλος Φονσέκα είχε πεθάνει, είπα στον συνταγματάρχη Νικολάς Βαγιε Σαλίνας: ο Κάρλος Φονσέκα είναι από τους νεκρούς που ποτέ δεν πεθαίνουν.
– Ποτέ δεν θα προδώσουμε το λαό γιατί είμαστε η πρωτοπορία του. Και αν μια μέρα το κάναμε , αυτός ο ίδιος ο λαός θα μας αγνοούσε.
– Αδυσώπητοι στη μάχη, γενναίοι στη νίκη.
– Τα μικρά παιδιά είναι τα παραχαϊδεμένα της Επανάστασης.
– Η επανάσταση είναι πηγή δικαίου.
– Η χαραυγή έπαψε να είναι μια πρόκληση.
– Εξακολουθώ να είμαι επαναστάτης, αντιιμπεριαλιστής και βαθιά σοσιαλιστής.
– Κάποια μέρα οι γυναίκες θα κατακτήσουν το νόμιμο δικαίωμα της ισότητας; εκείνη τη μέρα εμείς οι άντρες θα είμαστε επίσης ελεύθεροι; Εκείνη τη μέρα η κοινωνία θα έχει κερδίσει την πιο όμορφη από τις μάχες της.
– Φρουροί της χαράς του λαού (Η Πολιτοφυλακή).
– Οι ιδεολογικές λοβιτούρες των εχθρών μας αποτυγχάνουν, επειδή δεν έχουν καταφέρει να κατανοήσουν αυτό που είναι ο λαός.
– Όταν μιλάμε για το λαό αναφερόμαστε στις πλειοψηφίες, δε μιλάμε γι αυτές τις απομονωμένες ομαδούλες, με τη φωνή τους που δεν ακούγεται ούτε σε πέντε εκατοστά απόσταση από τη συνείδηση του λαού , γι’ αυτό, αναφερόμαστε στην αληθινή δημοκρατία.
– Η ενότητα είναι η ζωή, η διαίρεση ο θάνατος. Η ενότητα σημαίνει πολλαπλασιασμό, η μη ενότητα σημαίνει διαίρεση”.
– Οι αληθινοί Σαντινίστας είναι αυτοί που παραμένουν ενωμένοι, ατοί που διασπώνται παύουν να είναι κατά κάποιο τρόπο σαντινίστας.
– Εκείνοι που μια φορά φίλησαν τη μαυροκόκκινη σημαία και που τώρα τη φτύνουν, είναι ακριβώς αυτό, αληθινοί προδότες.
– Αυτοί που είναι πιστοί αξίζουν την εκτίμησή μας, κι αυτοί που είναι άπιστοι και προδότες αξίζουν τη δική μας απέχθεια.
– Στο βουνό θα θάψουμε την καρδιά του εχθρού (επιταγή κατά τη διάρκεια της πάλης ενάντια στη δικτατορία).
– Η προσωπική μου εκδίκηση θα είναι το δικαίωμα των παιδιών σου για τα σχολεία και τα λουλούδια…
– Η αλληλεγγύη είναι η τρυφερότητα των λαών.
– Εκείνοι που πρόδωσαν μια φορά, εγώ είμαι βέβαιος ότι πάντα θα προδίδουν.
– Αυτός που δεν προδίδει είναι πιστός; οι προδότες είναι ψεύτες, είναι το οποιοδήποτε πράγμα.
– Αν ξαναγεννιόμουν για άλλη μια φορά θα ήμουν και πάλι αντάρτης και ακούραστος επαναστάτης, όπως μέχρι σήμερα ήμουν. Δεν μπορώ να δω τον εαυτό μου με άλλο τρόπο, γιατί αν συνέβαινε αυτό θα ήμουν ένας δεκαρολόγος δικηγοράκος .
– Πριν από την ίδρυση του Μετώπου σχεδόν δεν υπήρχε ιστορία; η ιστορία γεννιέται με το FSLN επειδή η κορύφωση της αντιιμπεριαλιστικής πάλης και η ιστορία της Νικαράγουας είναι η πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό.
– Μόνο το γεγονός ότι καταφέραμε να μειώσουμε τον αναλφαβητισμό στη Νικαράγουα θα έφτανε για να δικαιολογήσει την ύπαρξη του Σαντινιστικού Μετώπου της Εθνικής Απελευθέρωσης στην κυβέρνηση.
– Στη φυλακή μαθαίνεις την υπομονή δίχως να σ’ αφήνει η ανυπομονησία.
“ Στην αρχή ήμασταν δέκα, μόνο δέκα, ανάμεσα σ’ αυτούς κι ο Κάρλος. Μετά γίναμε εκατοντάδες, κι εκεί βρίσκονταν ο Ρικάρντο και η Ντόρις. Μετά γίναμε χιλιάδες, κι εκεί βρίσκονταν ο Χούλιο Μπουιτράγκο και ο Ντανιέλ. Τώρα είμαστε εκατοντάδες χιλιάδες κι εδώ βρισκόμαστε όλοι. Τώρα είμαστε μια οικογένεια”
Anejo 2
Jorge Eduardo Arellano
Retrato del Poeta Tomás Borge Martínez
De los nueve conductores del proceso revolucionario en los años 80, Tomás Borge Martínez (Matagalpa, 13 de agosto, 1930-Managua, 30 de abril, 2012) era el más proclive a la creación literaria. En efecto, a su combatiente juventud se remonta esta tendencia de su personalidad,
como lo reveló en varias publicaciones, entre ellas su “Cuento No. 2”, aparecido en Cuadernos Universitarios, de León, en septiembre de 1959.
Pero su discurso lírico lo mantuvo en la clandestinidad, como era de esperarse; y ya en 1969, entre Bogotá y Lima, comenzó a vibrar, según las dataciones más antiguas de sus poemas, a los cuales siguieron los de Managua en 1975 y los de la Cárcel de Tipitapa en 1977, pertenecientes a su primer poemario La ceremonia esperada (Managua, Nueva Nicaragua, 1990), prologado por José Coronel Urtecho.Con ánimo de experto turiferario, Coronel Urtecho (1906-1994) señalaba: “La donación gratuita de su presencia y su vida es, a mi vez, lo que distingue públicamente al Comandante Tomás Borge para agregar que, en todo caso, eso y en la misma raíz de su interioridad, el ser poeta era lo que caracterizaba más íntimamente. Y esta intuición quedó confirmada en el segundo poemario de Tomás. A la sombra de un grano de sal (Lima, El Mirador, 1907), esta vez prologado por otro poeta: Antonio Corcuera.Así el legendario revolucionario se desplazaba con soltura en los versos, demostrando ser un poeta de polendas, o sea, de armas tomar. Armas, esencialmente, metafóricas, de improntas surrealistas. Por ejemplo, los del poema “Represión”: “Ordeno / convertir en fósforo / a las tardes opacas / cosechar el polen / para que los tractores / se embriaguen / con su vino. / Condenar a las estrellas / bordadas en un leopardo. // Ordeno suscribir un protocolo / con Ernesto Cardenal / sobre la liberación / de los potros, / el internacionalismo / de los pájaros / y el indulto / de los cisnes / y los sátiros.”¿Poeta de polendas? El vocablo no se usa en Centroamérica. Derivado del latín polenta (torta de harina), el Diccionario de la Real Academia Española define a las polendas como “puches de harina de maíz”. Según Marco Martos, Director de la Academia Peruana de la Lengua, es un italianismo que se introdujo en México durante el siglo XVIII; pero la expresión “de polendas” es muy común en el Perú, donde el prologuista del segundo poemario de Tomás, A la sombra de un grano de sal (Lima, agosto, 2007), la emplea para enaltecerlo: “Intrépido guerrillero, orador de noble estirpe, político de polendas…”, o sea, de brío, valioso.Amatorio y eterómano continuaba siendo en su segundo poemario (que incluía 24 textos de los 63 del primero); así lo revelan estos versos: “No es conveniente hacer el amor / con mujer ajena. / Mas si te decidís / ha de ser cuando el ruiseñor / está en reposo y el sol / a punto de decirnos adiós… Pero nada mejor que hacer el amor con tu mujer. / La que te pone dulce y reclina / la cabeza entre algunas de tus depresiones / y le importa apenas un suspiro / si tu disposición está menguada”. En A la sombra de un grano de sal (por cierto, un verso de su poema “Esos ojos”), Borge es más autobiográfico y confesional. Ahora encomia su vida pública, sobre todo en “Álbum de familia”: “Al otro lado de la luna / y de este lado del sol / conocí a dos muchachos / mayores de edad y de prestigio / Kadafi y Kim Il Sun”, dice un fragmento; y en dos poemas a Castro, uno de ellos, en heptasílabos de rimas convencionales: “La luz es persistente / y se llama Fidel. / Así lo dice la gente. / La voz es convincente / de este lado de la piel”.Tomás logra en A la sombra de un grano de sal un poema en prosa, para mí su mejor escrito breve: “Doña Anita y don Tomás”, sus padres: “Aquel viejo malgeniado, abstemio, llorón y sandinista me cargaba por las noches, mientras yo gritaba como gorrión maltratado; y me amaba como si yo fuera el Niño Dios…Fui hijo único. Cuando nací, mi mamá, doña Anita, tenía cuarenta y un años. Por eso estaba destinado a ser idiota, poeta o guerrillero…” —transcribo algunas de sus líneas. También logra su poema más íntimo: “Madame Bovary, Manuela, Marcela y otras”. (La Manuelita no es sino la Sáenz, aquella que escribió a su esposo: “un inglés aburrido / como una hoja marchita: / no eres digno de ser / el marido de la amante / de Bolívar”). Consagra a la citada Marcela, su musa conyugal, otros versos seguros y cotidianos, como los dedicados a sus hijos: “Camila, Juan y Sebastián / se parecen a su mamá / Es decir, / al arcoíris / al abecedario / a las ancas de las gacelas / a la clorofila / a las estrellas / al primer minuto de Dios / al descubrimiento de América… / a Su Santidad el amor” (“De parto”).Otro poema valioso en cuanto a que intenta autorretratarse es “Confesiones”: “Detesto los cocteles / las condecoraciones / los museos de cera / y las novelas de final atroz // Odio a los traidores / como se odia / el infierno / las cadenas / las banderas arrodilladas // Soy terco/ sentimental / ingenuo / desconfiado // …Me gusta el crepúsculo / el crucifijo en la yema de los dedos / las orejas de mis hijos, el galope de una lágrima // También las siamesas de miel / en tus ojos… // Prefiero las metáforas / imperfectas y locas / las ecuaciones eróticas / las pinturas intensas/ aunque al pie de los colores/ la firma sea desconocida…// El peligro —no se tiene idea de / cuánto me gusta el peligro— / La desolación de los ídolos… // Amo a los niños / a los venados / Amo la exactitud / de la imperfección // Y el gobierno de los resucitados / Y a los cachorros sonrientes / Y a las mujeres que he amado // Si mis amigos me quieren / pido / me cautericen lunares / y me estrechen la mano”.Iniciado mi comentario a su segundo poemario en el vuelo de COPA, entre ciudad de Panamá y Santiago de Chile el 9 de junio de 2008, aproveché la compañía del poeta Bruno Rosario Candelier, director de la Academia Dominicana de la Lengua, para compartir la lectura de A la sombra de un grano de sal. Y en su última página en blanco, de mi ejemplar, Bruno escribió: “En los versos de Tomás Borge se siente la mirada amorosa de un poeta que sabe auscultar el sentido de lo viviente desde la visión entrañable de las cosas. Para el nicaragüense, el amor es la luz del mundo que atrapa y recrea con devoción honda, haciendo de la poesía el testimonio sutil de la esperanza”.Tales fueron los volúmenes que anteceden a Poesía clandestina reunida (Lima, 2014), editado con intenso amor y excelencia tipográfica por Marcela Pérez Silva, cuya presentación hoy nos convoca. Se trata de un hermosísimo volumen, ilustrado con retratos artísticos de su autor, que contiene la obra poética completa de Tomás Borge.Róger Pérez de la Rocha: “A Nelson Mandela y a Tomás por su ejemplo”, Carboncillo sobre papel (1990).- Róger Pérez de la Rocha: “A Nelson Mandela y a Tomás por su ejemplo”, Carboncillo sobre papel (1990). –Ella —Marcela— organiza la obra en cuatro secciones, ordenadas de forma cronológica inversa: 1990-2012 (59 poemas), 1985-1989 (27 poemas), 1972-1978 (24); y 1969-1970 (14); en total: 127 textos líricos, marcados por el amor a la mujer, a la patria y a la revolución.
Gracias, embajadora, por regalar a Nicaragua esta Poesía clandestina de tu cónyuge, producto de una fidelidad a los espléndidos años que tuviste el privilegio de vivir al lado del comandante Borge, como lo indicas en la nota introductoria. Gracias por rescatar los de su etapa de madurez, “muchos de ellos nacidos —como también lo refieres— del apuro de descubrir que había olvidado una fecha importante. Llegaron al mundo e tarjetas de floristerías, en las páginas en blanco arrancadas del comienzo y el final de los libros, en hojas de cuadernos de espiral, escritos con indescifrable letra que solo yo entendía, llenos de tachaduras, flechas y correcciones”.
Anejo 3
Winston Orrillo
Tomás, Comandante de la poesía
"empuñar los poemas como si fueran fusiles
y los fusiles como si fueran poemas"
Tomás Borge
Estamos con el bellísimo libro de Tomás Borge (1930–2012), Poesía clandestina reunida, ofrenda editorial de su esposa, la también escritora, cantautora y actual embajadora de la Patria de Sandino entre nosotros, Marcela Pérez Silva.El volumen, con elegante tapa dura, ha sido diseñado, en su atractiva carátula, por Lucía Arellano, a base de un Retrato del Comandante TB, obra de nuestra inolvidable Etna Velarde.Y para los que han sido impactados por el guerrero y soberbio –y pugnaz–epígrafe, les mostramos la otra cara de la medalla: la muy intensa poesía amorosa de nuestro combatiente invencible.He aquí el Epigrama I, dedicado, precisamente, a Marcela: "Este es un asalto/ tu amor/ o la vida". Y el muy completo retrato de la Editora y esposa (me resisto a poner la palabreja "viuda"):"En la garganta un pájaro/ En el corazón un ángel/ En las manos serpientes/ prófugas de un manantial azul/ En el vientre el milagro de los panes/ En tu sexo la pequeña muerte/ La vida eterna".El poeta y cada vez más reconocido como perspicuo crítico, Marco Martos, señala que, la de Borge es "poesía de las esencias, de lo natural de la vida, pequeños fogonazos líricos hechos en medio de combates, de tareas de construcción, siempre marcados por la presencia del amor a la mujer, a la patria y a la revolución".Porque nuestro autor, podríamos decirlo, en una mano –no sé si la derecha o la izquierda– llevaba el arma levantada contra el Establishment y, en la otra, la pluma integérrima del poeta que necesitaba dar testimonio de cómo era imposible desligar, desvincular la lucha por la felicidad del hombre, por la primacía de la justicia, por el fin de la dictadura genocida –en su caso Somoza, esa bestia apocalíptica que gobernó, con su familia de porquerizo, luego de consumar el asesinato del General de Hombres Libres, Augusto César Sandino.No hay, pues, divortium acuárum entre poesía, amor por la belleza de la palabra y culto a la vida y a la pasión humana, y permanente combate por el logro de las aspiraciones más entrañables de nuestros hermanos; entre las cuales, qué duda cabe, están la libertad, la justicia, la autodeterminación; y ahora, más que nunca, la defensa de la propia vida del planeta, amenazada por las desaforadas apetencias de un siniestro neoliberalismo que, para empezar, no le importa hacerse el harakiri, con tal de satisfacer sus mirajes de riqueza profundamente destructora.Una de las insustituibles virtudes del volumen es entregarnos, de cuerpo entero, la imagen de ese combatiente mítico y medio legendario en que se había convertido el comandante sandinista, fundador del Frente Sandinista de Liberación Nacional, en 1961, con el inolvidable Carlos Fonseca Amador; y quien participara en todas las batallas importantes de la Revolución contra la dictadura, hasta que, en 1967, es nombrado Comandante de la Revolución.Triunfante ya su lucha, ocupa el difícil cargo de Ministro del Interior (1979–1990) y es elegido Diputado al Parlamento Centroamericano, así como a la Asamblea Nacional de Nicaragua durante cuatro periodos consecutivos. Fue Presidente del Congreso y Vicesecretario General del FSLN, y participó, igualmente, en la fundación del Foro de Sao Paulo.Poeta, orador cautivante, escritor y periodista, su libro La Paciente Impaciencia ganó el Premio Casa de las Américas, en 1989, y otra de sus obras fundamentales es Un grano de maíz. Conversación con Fidel Castro (1992); y entre otros, sus poemarios, La ceremonia esperada (1990) y A la sombra de un grano de sal (2009).Sus libros han sido traducidos al inglés, francés, alemán, italiano, portugués, sueco, holandés, griego, árabe, checo, ruso, ucraniano, chino y japonés.Ha recibido numerosas condecoraciones, entre las que destacan la Orden Augusto C. Sandino; la Orden al Mérito Latinoamericano, y la Orden del Sol del Perú, en el Grado de Gran Cruz, de la República del Perú, así como numerosos doctorados honorarios de diferentes universidades de Nuestra América.Hasta el momento de su lamentable deceso, ocurrido el 30 de abril de 2012, se desempeñó como Embajador Extraordinario y Plenipotenciario de Nicaragua ante las Repúblicas del Perú, Ecuador, Bolivia y Paraguay.No obstante su dilatado currículum, si había algo que caracterizara a Tomás Borge, fue su sencillez y sentido del humor, su saber dónde es el límite de la grandeza humana: en el pueblo.Por ello es paradigmático ingresar a su poema "Confesiones", del que tomamos algunas estrofas que nos permitan encontrar el angular preciso para que nuestros lectores sitúen al gran poeta y hombre relevante (por revolucionario) que es Tomás Borge.Leámoslo: "Detesto los cocteles/ las condecoraciones/ los museos de cera/ y las novelas de final atroz// Odio a los traidores/ como se odia/ el infierno/ las cadenas/ las banderas arrodilladas// Soy terco/ sentimental/ ingenuo/ desconfiado// …Me gusta el crepúsculo/ el crucifijo en la yema de los dedos/ las orejas de mis hijos, el galope de una lágrima// También las siamesas de miel/ en tus ojos…// Prefiero las metáforas/ imperfectas y locas/ las ecuaciones eróticas/ las pinturas intensas/ aunque al pie de los colores/ la firma sea desconocida…// El peligro –no se tiene idea de/ cuánto me gusta el peligro–/ La desolación de los ídolos…// Amo a los niños/ a los venados/ Amo la exactitud/ de la imperfección// Y el gobierno de los resucitados/ Y a los cachorros sonrientes/ Y a las mujeres que he amado// Si mis amigos me quieren/ pido/ me cautericen lunares/ y me estrechen la mano".Éste es, pues, nuestro poeta, allende el parámetro oficial que su alto cargo le diera (ganado a pulso de sangre y fuego, por otra parte).
De este modo, para concluir con las caracterizaciones que él hiciera de sí mismo, nos parece congruente, la cita del siguiente poema: "Expediente", algunos de cuyos versos nos permiten esta tarea ímproba del adentramiento en el poeta y combatiente revolucionario sandinista, que el Perú tuvo la honra que fuera embajador de su país:"Soy un monolito/ En mí solo cabe/ la exactitud de la piedra// Soy un insólito/ pequeñísimo detalle/ del universo…// Soy un bosque redondo/ como la misma historia/ del fuego// Soy un monolito/ tuyo/ de todos".Pero fue un monolito enamorado, qué duda cabe, y, por ello, entre la multitud de poemas líricos, se nos hace difícil hallar los paradigmáticos. Veamos, sin embargo, verbi gratia:"Tus ojos": "Me vencieron tus ojos/ Son venados/ que corren en un túnel/ hasta la meta// Donde bastan los días/ las abejas/ el flujo y el reflujo/ los estremecimientos// Donde basta la luz/ retenida/ en una gota de miel/ para vivir".O en "La más tenue señal" en la que, en sápida amalgama, sabe trabajar el tema del amor, de la sencillez y el culto a la naturaleza, con la irrefragable militancia:"Dame la más tenue señal/ un rasguño/ un café con leche/ el indicio de una semilla// Dame la más tenue señal/ un huevo de codorniz, una cuchara/ un rictus/ unos ojos sin neblina// Dame la más tenue señal/ un sorbo de agua/ escalada/ un ramillete de aceros/ un caracol…// Solo la más tenue señal/ despertará mi olfato/ de perro amaestrado/ y me encontrará alerta/ como un centinela//Solo la más tenue señal, me hará vivir, auténtico como la cruz/ como la hoz/ como el martillo".Uno de los temas, casi un leitmotiv, es el referente al entrañable amor por su familia, los poemas dedicados a sus hijos, que son de antología, y el tópico de la anticipación de que –como en todo poeta de su raigambre– se repite innúmeras veces, como en "Premonición" "Moriré ayer/ Hoy no tengo tiempo"; y en un texto tempranísimo, "Epílogo", de 1969, que concluye espléndidamente con: "¿Mi vida?/ Llevé la muerte/ en el bolsillo/ y nunca tengo miedo de fallar/ en lo negro del blanco" (Amén de muchísimos más que no podemos, obviamente citar por problemas de espacio).El poemario podría, muy bien, resumirse con las palabras del querido Comandante Daniel Ortega, Presidente de Nicaragua Sandinista, quien, con ático estilo, arranca su presentación del gran poeta y combatiente revolucionario del que nos hemos ocupado hoy:
"Aquí está Tomás,/ es decir, Nicaragua".
La literatura de Nuestra América tiene una deuda impagable con Marcela Pérez Silva, autora de la recopilación de los textos del comandante sandinista y artista integérrimo que es Tomás Borge.En el libro que tenemos entre manos –y que, por cierto debemos leer, no una sino muchas veces– hay cuatro secciones, que reúnen sus creaciones: la primera, de 1969 a 1970, textos escritos en el exilio; la segunda, de 1972 al 78, aquellos trabajados en las difíciles, dramáticas circunstancias de la prisión, durante la lucha para el derrocamiento de la satrapía de los Somoza; la tercera, 1985 a 1980, cantos en pleno triunfo y consolidación del gobierno sandinista; y 1990 al 2012, los que corresponden a la época que viviera la autora –y musa– de esta recopilación con el querido comandante Tomás Borge, sobre quien, afirmamos, será necesaria una cabal exégesis, para realmente aprehender los mensajes y legados que nos dejara su hasta ahora no muy conocida, pero inexhaustible obra poética.Entre los mejores estudios, actuales, sobre la poética de TBM están los textos de César Lévano y Arturo Corcuera, amén, por cierto, del lúcido, esclarecedor prólogo de Marco Martos, ex Presidente de la Academia Peruana de la Lengua.
Anejo 4
Credo del Sandinista
"Toda intervención extranjera en nuestros' asuntos sólo trae le pérdida de la paz y la ira del pueblo", A.C. Sandio°.
Creo en Sandino, Padre de Nuestra Revo-lución Popular Antim-perialista, que nació de madre campesina proletaria, descen-diente de la casta de Diriangén, Estrada, Castro y Zeledón. Fue proletario con con-ciencia clasista, auto-didacta, patriota y guerrillero nacionalis-ta, antimperialista e internacionalista y co-mo el David bíblico da-trotó a Goliet.
Creo en Sandino organizador del E.D.S.N., integrado por obreros y campesi-nos, que luchó en mon-tañas, valles y pueblos y ciudades contra trai-dores, vendepatria y contra las legiones del imperio gringo; de-fendiendo nuestro suelo patrio, nuestra soberania y dignidad nacional.
Fue traicionado y asesinado por un Ju-das. hijastro del Tío Sam, que en pago le dio años de dictadura militar y capital en dólares. Sus asesinos y profanadores de su cadáver fueron amnis-tiados por un cómplice congreso libero-conservador.
Creo en Carlos Fon-seca su dilecto hijo, que heredó sus ideales y tácticas de lucha guerrillera, que fue fundador del FSLN, nuestra vanguardia político-militar, y que en el altar de la patria está al lado de su pa-dre revolucionario cu-yo ideario enriqueció con nuevas doctrinas filosóficas revolucio-nadas de contenido proletario y que trans-mitió a sus hermanos de lucha más cerca-nos.
Creo en la Revolu-ción Popular Sandinis-ta y en la sabia con-ducción político-mili-tar de nuestra Direc-ción Nacional del FSLN que trabaja para y por el bienestar de las masas populares nicaragüenses antes explotadas y margina-das y lucha por la paz en Centroamérica.
Creo en las doctri-nas y luchas de Marx, Engels, Lenin y el Che, grandes maestros y guías de la clase traba-jadora que ea fuerza productiva y verdade-ro motor de la lucha de clases que enterrará para siempre a la clase explotadora, anticris-tiana y deshumanizada.
Creo en la construc-ción de la sociedad so-cialista marxista leni-nista. Creo en la in-mortalidad y respeto a nuestros héroes y mártires. Creo en el poder popular en ma-nos de obreros y cam-pesinos, y en su exis-tencia hasta la consumación
Amén.
1984: ¡A Cincuenta Años... Sandino Vive?
Recinto Universita-rio Rubén Darío.
BIBLIOGRAFÍA
1.Έργα του ποιητή (Obras del poea)
Borge, Tomás (2014):Poesía Clandestina reunida.Lima.
Castro, Fidel; y Borge, Tomás (2009):Un grano de maíz: conversación con Fidel Castro. Managua: Aldilá.
Borge, Tomás (1990):La Ceremonia esperada.Manangua:Editorial Nueva Nicaragua.
Borge, Tomás (1990): La paciente impaciencia.Gijón:Jucar
Borge, Tomás (1989): La historia de Maizgalpa. Tambor de Tacuarí. Buenos Aires: Colihue, 1989.
Borge, Tomás (1989): La paciente impaciencia.Manangua:Editorial Vanguardia
2.Άρθρα και κριτικές για το έργο του, τη ζωή του και την εκδημία του(Artículos,reseñas y anuncios en torno a su obra,su vida,sus actividades y su muerte )
Editor (10 de abril de 2012). «En “estado delicado” Tomás Borge, fundador del FSLN y embajador en Perú». Centinela Económico. p. http://www.centinelaeconomico.com/. Archivado desde el original el 21 de febrero de 2014. Consultado el 12 de abril de 2012.
«Tomás Borge: 80 años no es nada», artículo del 25 de julio de 2010 en el sitio web El 19 Digital.
«Tomás Borge Martínez formaba parte de la dirección nacional histórica del FSLN», artículo del 1 de mayo de 2012 en el diario La Jornada (Nicaragua).
Coordinadora Simón Bolívar (2014): «Tomás Borge Martínez, también es "de los muertos que nunca mueren"», artículo del 30 de abril de 2014 en el sitio web Aporrea.
Borge, Tomás (17 de julio de 1984). «Acto de clausura de la Sesión Extraordinaria de la Asamblea Sandinista». La Democracia del Poder Popular (Relaciones Públicas del Ministerio del Interior de Nicaragua).
«Fallece el fundador del FSLN, Tomás Borge Martínez: "Es de los muertos que nunca mueren", dice Rosario Murillo», artículo de 2012 en el sitio web Tercera Información (Madrid).
«Rinden homenaje a Tomás Borge», artículo del 1 de mayo de 2012 en el diario Cuba Debate (La Habana).
«Tomas Borge Dies in Nicaragua at 81», artículo en inglés, del 1 de mayo de 2012 en el diario Havana Times (Miami).
«Nicaragua decreta 3 días de luto por la muerte de Tomás Borge, comandante histórico del FSLN», artículo del 1 de mayo de 2012 en el sitio web Sin Embargo (México).
«Prensa internacional hace eco de muerte de Tomás Borge», artículo del 1 de mayo de 2012 en el sitio web People Daily (China).
Romero, Elízabeth (2012): «Tomás Borge en estado delicado», artículo del 10 de abril de 2012 en el diario La Prensa (Managua).
Falleció el Comandante Tomás Borge Periódico: Granma. Fecha:1 de mayo de 2012
«La Iglesia católica en Nicaragua después de la Revolución sandinista», artículo anónimo y sin fecha (posterior a diciembre de 1983) y sin lugar en la revista Envío.
Silva, José Adán (2009): «El 19 de julio y confesiones de Tomás Borge», artículo del 15 de julio de 2009 en El Nuevo Diario (Managua).
Alemán, Filadelfo; y Miller, Marjorie: «Fallece Tomás Borge, último sobreviviente fundador sandinista», artículo en el sitio web Yahoo (Estados Unidos).
Phil Davison (2 de mayo de 2012). «Tomas Borge: last surviving founder of the sandinistas». The Independent. Consultado el 7 de mayo de 2012.
Γενική Βιβλιογραφία (Bibliografía General)
Βιβλία και Φυλλάδια (Libros y Folletos)
Aguilar Cortés. Jerónimo. Memorias— De los Yanquis a Sandino. San Salvador: Talleres Gráficos de I. T. Ricaldone. 1972.
Agudelo Mejía, William, comp. El asalto a San Carlos. Managua:ENIEC. 1982.
Belausteguigoitia, Ramón de. Con Sandino en Nicaragua. Managua:Editorial Nueva Nicaragua. 1985.
Belli, Humberto. Breaking Faith. Westchester, Illinois: Crossway Books, 1985.
Beverley, John, and Marc Zimmerman. Literature and Politics in the Central American Revolutions. Austin: University of Texas Press, 1990.
Borge, Tomás, Carlos Fonseca, Daniel Ortega, Humberto Ortega, and Jaime Wheelock. Sandinistas Speak. New York: Pathfinder Press, 1982.
Blandón, Jesús M. Entre Sandino y Fonseca. Managua, Nicaragua: Talleres del Centro de Publicaciones Silvio Mayorga, 1982. Cabestrero, Teófilo. Ministers of God, Ministers of the People. Maryknoll, New York: Orbis Books. 1982.
Fonseca, Carlos. Obras. 2 Tomos, Managua: Editorial Nueva Nicaragua, 1982.
Fonseca Amador, Carlos (recopilación). Augusto César Sandino-- Ideario Político. (Sin pie de imprenta ni fecha).
FSLN. Carlos Fonseca siempre. Managua: Centro de Publicaciones Silvio Mayorga. 1982.
Macaulay, Neill. The Sandino Affair. Chicago: Quadrangle Books, 1971.
Moncada, J. M. Estados Unidos en Nicaragua. Managua: Tip.Atenas. 1943
Nolan, David. The Ideology of the Sandinistas and the Nicaraguan Revolution. Coral Gables, Florida: Institute of Interamerican Studies, University of Miami, 1984.
Núñez Téllez, Comandante Carlos. Un pueblo en armas. Managua:Centro de Publicaciones Silvio Mayorga. 1982.
Ramírez, Sergio. El muchacho de Niquinohomo. Centro de Publicaciones Silvio Mayorga. 1981.
-----. El pensamiento vivo de Sandino. Managua, Nicaragua:Editorial Nueva Nicaragua, 1981.
Randall, Margaret. Christians in the Nicaraguan Revolution. Vancouver, Canada: New Star Books. 1983.
Ross, Peter. “Cultural Policy in a Transitional Society: Nicaragua, 1979-89.” Third World Quarterly 12, no. 2 (1990): 110–129.
Selser, Gregorio. El pequerio ejército loco. Managua: Editorial Nueva Nicaragua. 1986.
Turcios, Froylán. Memorias. Tegucigalpa, Honduras: Editorial Universitaria. 1986.
Universidad Nacional Autónoma de Nicaragua.Apuntes de Historia de Nicaragua. 1982.
Vargas, Oscar-René. Floreció al filo de la espada. Managua: Editorial El Amanecer, S.A. 1995
White, Steven. Culture & Politics in Nicaragua: Testimonies of Poets and Writers. New York: Lumen Books, 1986.
Wünderich, Volker. Sandino en la Costa. Managua: Editorial Nueva Nicaragua. 1989
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου